بررسی صنعت پتروشیمی (متانول)

متانول پرکاربردترین محصول پتروشیمی است که از ترکیب متان و اکسیژن به دست می آید. بیش از ۳۰ درصد متانول تولیدی در دنیا برای تولید فرمالدهید استفاده می شود. اختلاط با بنزین برای کاهش آلایندگی آن، صنعت پلاستیک، تولید حلال، تولید رنگ، تولید ضد یخ همگی از کاربردهای متانول محسوب می شوند.

پروسه تولید متانول
در ایران به دلیل در دسترس بودن منابع گازی فراوان و ارزان، متانول را از گاز طبیعی به دست می آوریم. اما در برخی کشورها نظیر چین، متانول را از زغال سنگ تولید می کنند. در این روش از لحاظ نسبت خوراک و محصول، به ازای هر ١.۶ تن زغال مصرفی، یک تن متانول تولید می شود.

همبستگی نرخ متانول و زغال سنگ
به دلیل اینکه خوراک برخی متانول سازان زغال سنگ است، بین نرخ جهانی متانول و زغال سنگ همبستگی مستقیم وجود دارد. چرا که اگر زغال سنگ رشد کند به دلیل افزایش بهای تمام شده، برخی متانول سازان فعالیت خود را متوقف می کنند و در نتیجه عرضه متانول کاهش پیدا کرده و نرخ آن رشد می کند. همچنین بین نرخ متانول و نفت خام نیز همبستگی نسبتا زیادی وجود دارد.
در ایران خوراک اصلی واحد‌های متانولی به دلیل مزیت نسبی کشور در بحث گاز، گازطبیعی است. متانول به عنوان ضد یخ، حلال و در بهترین کارکرد خود به عنوان سوخت (در موتورهایی با سیستم احتراق داخلی) و همچنین به منظور غیرقابل شرب کردن اتانول استفاده می‌شود. ۴۰درصد از متانول تولیدی برای تهیه فرمالدئید استفاده می‌شود که کاربرد اصلی آن در تهیه پلاستیک، رنگ و مواد منفجره است. همچنین دی متیل اتر از مشتقات متانول است که به جای CFC‌ها در افشانه‌های آتروسل به عنوان پیشرانه استفاده می‌شود.

متانول در ایران
ظرفیت تولید سالانه متانول در ایران نزدیک به ۱۲ میلیون تن است که ۸۰ درصد این ظرفیت تولید می‌شود. از این رقم ۷۰۰ هزار تن در کشور مصرف و بقیه صادر می‌شود که ٢۶ درصد از تجارت جهانی متانول را تشکیل داده است. پس از افتتاح کلیه طرح‌های متانولی کشور، ظرفیت به ٢۴ میلیون تن در سال خواهد رسید. سهم تولید متانول ایران در خاورمیانه ۴٢ درصد است. به ترتیب عربستان (٣٨ درصد)، عمان (١٢ درصد) و قطر (۶ درصد) در رتبه‌های بعدی قرار دارند. قیمت فروش متانول به عنوان یک محصول صادراتی برمبنای قیمت جهانی (عمدتا CFR چین و هند) و قیمت فروش محصولات داخلی در بورس انرژی و برپایه‌ نرخ اعلامی صنایع پایین‌دستی پتروشیمی تعیین می‌شود.
سه شرکت متانولی بورسی زاگرس، خارک و فن‌آوران هستند.

پتروشیمی زاگرس
بزرگ‌ترین متانول‌‌ساز کشور و رده‌ اول تولید (حتی پس از راه‌اندازی طرح‌های توسعه متانول) را دارد، که حدود ۴٠ درصد از متانول ایران و ١٠ درصد از تجارت جهانی متانول را به خود اختصاص داده است. زاگرس ٩۶ درصد از محصول متانول خود را صادر می‌کند و ۴ درصد فروش داخلی دارد. مقاصد صادراتی مهم این شرکت چین(٨۵) و هند(١۵) هستند. ظرفیت اسمی تولید متانول زاگرس ٣.٣٠٠ هزار تن در سال است و خوراک آن از منطقه پارس جنوبی و پتروشیمی مبین تامین می‌شود. نرخ فروش صادراتی شرکت بر مبنای CFR چین است و نرخ فروش داخلی بر مبنای ٩۵ درصد قیمت فوب خلیج فارس(حدود ٨٠ درصد نرخ صادراتی) است.

پتروشیمی خارک
خوراک این متانولی گاز ترش است که از منطقه چاه‌های فلات قاره تامین می‌شود. به دلیل سنگین بودن گاز خوراک دریافتی این پتروشیمی متانولی (٨٠ درصد متانول)، ٣٠۵ هزار تن در سال تولید LPG (پروپان، بوتان)، پنتان (مصارفی جهت تهیه الفین و سوخت) و ١٧٠ هزارتن گوگرد نیز در سبد محصولات این شرکت قراردارد و نیمی از درآمد این شرکت از محل فروش این میعانات گازی محقق می‌شود. گاز ترش به علت غیرقابل حمل بودن آن و نبود تقاضای فعال در گروه خوراک‌های کم‌تقاضا قرار می‌گیرد. ١٠٠ درصد از فروش این شرکت صادراتی (به کشورهای چین، هند و پاکستان)است.

پتروشیمی فن‌آوران
شفن، ١.٠٠٠ هزارتن در سال ظرفیت اسمی تولید متانول دارد و در منطقه ماهشهر (بندرامام) قرار گرفته است. ٨٠ درصد از محصولات این شرکت به مقاصد چین و هند صادر می‌شود. اسید استیک (١۵٠ هزار تن در سال) و منواکسیدکربن (١۴٠ هزار تن در سال) نیز از محصولات تولیدی این پتروشیمی به حساب می‌آیند. منواکسید کربن برای تولید اسید استیک استفاده می‌شود که این محصول نیز جهت تولید وینیل استات منومر، خالص‌سازی اسید ترفتالیک، به عنوان حلال و… کاربرد دارد. نرخ اسید استیک به طور میانگین ١.٣٨ برابر نرخ متانول است و برای هرتن تولید اسید استیک ۵۵٠ کیلوگرم متانول مورد نیاز است.

حجم و ارزش صنعت در جهان و ایران
طبق آمار موجود منتشر شده به واسطه موسسه MMSA در سال ۲۰۲۰ ظرفیت اسمی تولید متانول جهان ۱۵۰ میلیون تن(بر اساس آخرین گزارش تفسیری مدیریت پتروشیمی زاگرس) و تولید و مصرف آن حدود ۸۲ میلیون تن بوده است. چین نیز بزرگ ترین تولیدکننده و مصرف کننده متانول در دنیا است. تولید چین ۳۶ میلیون تن و مصرف آن ۴۸ میلیون تن بوده و این مهم به معنی وجود کسری ۱۲ میلیون تنی در این کشور است که از محل واردات تامین می شود. ارزش بازار متانول نیز حدود ۲۰ میلیارد دلار برآورد می شود. این در حالی است که مصرف داخلی در حدود ۷۰۰ هزار تن بوده و مازاد تولید کشور عموما به چین و هند صادر می شود.

به گزارش صنایع پلاستیک، مجموع ظرفیت‌های اسمی پتروشیمی‌های بورسی ایران ۵.٠۴۴ میلیون تن بوده که شامل زاگرس، فناوران، خارک و شیراز است.

گزارش اختصاصی بازار و بورس

پتروشیمی زاگرس نزدیک به ۴ هزار تومان در سال ۱۴۰۰ می‌تواند سود به ازای هر سهم بسازد.
شرکت پتروشیمی زاگرس با سرمایه ثبت شده ٢۴٠ میلیارد تومانی به عنوان چهارمین تولید کننده متانول در جهان شناخته می شود. به گزارش بازار و بورس ،این شرکت ٢٧.۵ درصد از متانول ایران و ١١.٨ درصد از تجارت جهانی متانول را داراست.

عمده متانول تولید شده شرکت به کشور های چین و هند صادر می شود.تیم تحلیلی بازار و بورس گزارشی از نحوه سود سازی این شرکت در سال جدید تهیه کرده است که مفروضات اصلی آن میانگین نرخ متانول جهانی ٢۵٠ دلار و نرخ برآوردی هر دلار آمریکا ٢۵ هزار تومان است.

شرکت پتروشیمی خارک سال مالی در سال مالی‌ای که گذشت با رشد ۵۸ درصدی سود ۳۳۸۱.۸ میلیارد تومانی شناسایی کرد.
به گزارش نبض بورس، درآمد‌های عملیاتی شخارک که جملگی از محل فروش صادراتی به دست می‌آید در انتهای سال ۹۹ با افزایش ۹۷ درصدی به ۵۱۷۰.۶ میلیارد تومان و بهای تمام شده با رشد ۶۴ درصدی به ۱۸۵۶.۹ میلیارد تومان رسیده است.سودناخالص افزایش قابل توجه ۱۲۲ درصدی داشته و برابر ۳۳۱۳.۶ میلیارد تومان گزارش شده است. سود خالص شخارک متاثر از کاهش درآمد‌های سرمایه‌گذاری و افزایش هزینه‌های غیرعملیاتی رشد ۵۸ درصدی داشته و برابر ۳۳۸۱.۸ میلیارد تومان بوده است. سودخالص هر سهم نیز با رشدی مشابه معادل ۵۶۳.۶ تومان محقق شده است.

بزرگترین تولیدکننده متانول در جهان

شرکت متانکس که بزرگترین تولیدکننده متانول در جهان محسوب می‌شود و مقر آن در ونکوور کاناداست قیمت قراردادهای ماه ژانویه برای تحویل متانول به بازارهای اروپا و آسیا را بروزرسانی کرد و قیمت‌ها را افزایش داد.

طبق قراردادهای متشر شده توسط شرکت متانکس، قیمت هر تن متانول برای تحویل به بازارهای اروپا در ژانویه ٢٠٢١ حدود ٣٩٠ یورو است و این در حالی است که قیمت هر تن در ماه دسامبر سال ٢٠٢٠ حدود ٢٧۵ یورو بود که حاکی از افزایش ۴٠ درصدی قیمت متانول در ماه اول سال ٢٠٢١ است.
قیمت هر تن متانول شرکت متانکس برای تحویل به بازارهای آسیا در ماه ژانویه ٢٠٢١ حدود ۴٠۵ دلار در هر تن است در حالی است که در ماه دسامبر سال ٢٠٢٠ قیمت هر تن ٣۵٠ دلار بود که رشد ۵۵ دلاری معادل ١۵ درصدی برای هر تن را نشان می‌دهد.