سه چالش جهانی آلومینیوم

آلومینیوم در سال۲۰۲۲ چه سرنوشتی خواهد داشت؟ از نشانه‌‌‌‌های تقویت قیمت آلومینیوم در سال۲۰۲۲ مشکلات تامین برق در چین و تاثیر این موضوع بر تولید آلومینیوم است. افزایش چشمگیر بهای گاز و زغال‌سنگ که روی تولید فلزات مختلف نظیر مس، آلومینیوم و فولاد اثر می‌‌‌‌گذارد، یکی از زمینه‌‌‌‌های تقویت رشد قیمت فلزات در سال پیش‌روست. تحلیلگران بسیاری اما معتقدند با فروکش‌کردن پاندمی و افزایش تولید انرژی در جهان، سناریو افزایش بهای فلزات از کانال رشد قیمت انرژی منتفی است و بهای آلومینیوم هرگز رنگ جهش‌‌‌‌های سال گذشته را نخواهد دید. آلومینیوم که به‌طور عمده در ۴‌صنعت هوافضا، خودروسازی، ساختمان و لکوموتیوسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد، با بهای ۲۸۱۸ دلار، سال۲۰۲۱ را به پایان رساند. گفته می‌شود کل تولید آلومینیوم در سال۲۰۲۱ حدود ۵/ ۶۴میلیون تن بوده است که ۶۰‌درصد آن را چین و بخش‌‌هایی از کارخانجات این کشور در مغولستان تولید کرده‌‌‌‌اند. ناتوانی سایر بازیگران در افزایش تولید عامل اصلی جهش بهای آلومینیوم در این سال بود. بهای این فلز در حالی در ابتدای سال۲۰۲۱ کمی بیش از ۲۰۴۰ دلار در هر تن بود که این عدد در سال قبل از آن ۱۸۰۰‌دلار بود.

روندی که نشان می‌دهد بهای هر تن آلومینیوم در فضای پس از کرونا به شکل جدی رشد کرده و از ۱۸۰۰ دلار به بیش از ۲۸۰۰ دلار رسیده است. رشد بهای آلومینیوم در فاصله ابتدا تا انتهای۲۰۲۱ حدود ۴۰درصد بوده که رقم قابل‌تاملی است و عمدتا ناشی از کاهش تولید و افزایش تقاضا در زنجیره تامین جهانی بوده است. با اینکه آلومینیوم هنوز به رکورد تاریخی ۳۲۷۱دلاری خود در جولای ۲۰۰۸ نرسیده، اما جهشی هزار دلاری طی تنها ۲‌سال دستکم در دهه اخیر بی‌‌‌‌‌‌‌‌سابقه بوده است. اوج‌‌‌‌گیری بهای این فلز از عوامل متعددی نشات می‌گیرد که هر‌کدام از آنها در شکل‌‌‌‌گیری وضعیت کنونی سهم دارند. عواملی که با شناسایی آنها می‌توان برای آتیه آلومینیوم سناریونویسی کرد. سه تحلیل مهم از آتیه صنعت آلومینیوم در قالب سه شاخص کومکس، LME و مارکت اینسایدر نشان می‌دهد بهای آلومینیوم در سال۲۰۲۲ احتمالا نزولی خواهد بود اما این نزول شدید نخواهد بود. تصور تحلیلگران مختلف این است که نرخ آلومینیوم به‌صورت میانگین تا پایان سال کاهشی چشمگیر نداشته باشد و در بازه اندکی به سمت بالا یا پایین نوسان کند. دلیل این موضوع تداوم نیاز به این فلز در سالیان آتی در سطحی بیشتر از همیشه است که فعلا امکان پاسخ به همه این تقاضا به دلیل حجم سرمایه‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌های اندک صورت‌گرفته در اکتشافات وجود ندارد.

چالکو (Chalco) یا شرکت ملی آلومینیوم چین، آلکوا (Alcoa) یا شرکت آلومینیوم آمریکا در کنار شفنا از چین، یو‌اس روسآل از روسیه، نورسک هیدرو‌آسا از نروژ و شرکت‌‌هایی از برزیل، کانادا و استرالیا از مهم‌ترین بازیگرانی هستند که بالاترین مقادیر تولید آلومینیوم در سال را در کارنامه داشته و وزن بالایی در تعادل‌‌‌‌بخشی به بازار جهانی آلومینیوم دارند. در عین حال چین، تنها مصرف‌‌‌‌کننده بزرگ آلومینیومی است که عمده آن را خود تولید می‌‌‌‌کند. شرایط اتحادیه اروپا و آمریکا متفاوت است. برای نمونه کانادا حجم قابل‌توجهی (نزدیک به ۷۵درصد) آلومینیوم وارداتی آمریکا را که حدود ۵/ ۲میلیون تن است، تامین می‌‌‌‌کند. آلومینیوم که در آلوده‌‌‌‌ترین شکل ممکن تولید می‌شود یکی از صنایعی است که در اهداف ۲۰۵۰ کربن صفر وظایف بسیاری در زمینه حرکت به سمت تولید سبز برای آن تعریف شده است؛ به‌همین منظور نیز اتحادیه اروپا در سالیان اخیر به سمت خارج‌کردن تولید این محصول از قاره‌سبز حرکت کرده و نیاز خود را حتی‌المقدور از سایر قاره‌‌‌‌ها تامین می‌‌‌‌کند. در عین حال شرکت‌هایی نظیر آسا از نروژ و روسآل روسیه از حرکت در مسیر تولید آلومینیوم کم‌کربن خبر داده‌‌‌‌اند. آمریکای عصر بایدن نیز که دوباره به سمت اهداف ۲۰۵۰ جهان در حوزه تغییر اقلیم حرکت کرده، احتمالا در سالیان آتی به سمت خرید بیشتر آلومینیوم از کشورهای دیگر یا تحول صنعت آلومینیوم به سمت اهداف کربن صفر گام بردارد.

بررسی «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد در سال۲۰۲۱ از مجموع حدود ۶۵‌میلیون تن آلومینیوم تولید‌شده در بیش از ۵۰ کشور جهان، چین به تنهایی ۵۷درصد از کل تولید این محصول را مصرف کرده است. قاره‌سبز با بیش از ۵/ ۱۴‌درصد و آمریکای‌شمالی با حدود ۵/ ۱۲درصد در رتبه‌‌‌‌های بعدی قرار دارند. بعد از بخش ساختمان که حدود یک‌چهارم کل شمش آلومینیوم را مصرف می‌‌‌‌کند، صنعت حمل و نقل است که عمده آلومینیوم جهان را در محصولاتی نظیر هواپیما، پهپاد، سفینه، خودرو، کامیون، قطار و لکوموتیو استفاده می‌‌‌‌کند. در عین حال، صنایع الکترونیک در بخش‌های وسیعی از زنجیره تامین خود از این فلز استفاده می‌‌‌‌کنند و با توجه به بهای بالای مس در سالیان اخیر به سمت افزایش جایگزین‌کردن این دو فلز حرکت خواهند کرد. ماشین‌‌‌‌آلات و تجهیزات پیشرفته نظیر بازوهای روباتیک، دستگاه‌های خط تولید و ادوات کنترل از دیگر بخش‌‌هایی هستند که مصرف آلومینیوم برای تولید آنها به‌شدت رواج دارد. از آن‌سو صنعت بسته‌‌‌‌بندی دیگر بخشی است که حجم قابل‌توجهی از تولید آلومینیوم جهان را در زنجیره تامین خود به‌کار می‌‌‌‌برد. صنایع غذا و نوشیدنی که از فویل‌آلومینیوم به‌وفور استفاده می‌‌‌‌کنند در دوره کرونا به واسطه افزایش سفارشات آنلاین حجم بیشتری آلومینیوم مصرف کردند. صنایع نظامی که به ساخت و فروش موشک و راکت مشغولند، یا در صنعت لوازم خانگی که آلومینیوم در آن استفاده‌‌‌‌های بسیاری دارد دیگر بخش‌های درگیر با صنعت آلومینیوم هستند.

یک مثال جالب درباره تغییرات روند جهانی مصرف آلومینیوم، تغییر جهت صنعت خودرو به تولیدات برقی و بهینه است. در محصولات تازه، شمار زیادی از برندهای آلمانی و آمریکایی سیستم موتور، شاسی و ساختار بدنه به‌جای فولاد از آلومینیوم استفاده شده که نه‌تنها وزن کمتری دارد که به کمک روش‌های مهندسی توانایی بهتری در تحقق اهداف خودروسازان در زمینه کاهش مصرف انرژی یا گرفتن اثر ضربات خارجی ناشی از تصادف در بدنه خودرو دارند. سیستم‌‌‌‌های جوش و پرچ جدید بدنه با آلومینیوم سازگاری بیشتری دارند و به واحدهای مهندسی در صنایع خودرو اعتماد‌به‌نفس بیشتری برای تولید محصولات آینده‌‌‌‌نگرانه می‌دهند.

از آنجا که وزن کمتر یک خودرو زمینه مصرف کمتر انرژی برای حرکت رو به جلو را فراهم می‌‌‌‌کند، بسیاری از کشورها استفاده از آلومینیوم به‌جای فولاد را در خودروسازی در دستور کار قرار داده‌‌‌‌اند. شواهد موجود نشان می‌دهد صنعت خودرو آمریکا میزان مصرف آلومینیوم در هر اتومبیل را تا سال۲۰۲۰ به حدی رسانده که کاهش وزن خودرو را به ورای ۱۰۰ کیلوگرم رسانده است. اتحادیه اروپا هم از خودروسازان خواسته استفاده از آلومینیوم را به‌عنوان اساسی‌‌‌‌ترین راه برای کاهش وزن خودرو و افت انتشار آلاینده در تولیدات خود مدنظر قرار دهند. با اینکه ورق‌‌‌‌های فولادی با مقاومت بالا و سبک (AHSS) هم می‌توانند کار آلومینیوم را انجام دهند اما به‌نظر می‌رسد استفاده از این فلز به دلیل خواصی که از نظر شکل‌‌‌‌پذیری و مقاومت دارد، خودروسازان، تولیدکنندگان هواپیما، موشک و وسایل نقلیه دیگر را به افزایش تقاضا برای آلومینیوم سوق خواهد داد.

از آنجا که مصرف ورق‌‌‌‌های آلومینیومی در صنعت خودرو تا سال۲۰۲۰ به ورای ۲میلیون تن در سال رسیده، بسیاری این پرسش را مطرح می‌‌‌‌کنند که چه تفاوتی میان ورق فولادی و ورق آلومینیومی از منظر زیست‌محیطی وجود دارد؟ یک پژوهش که در دانشگاه بوئنوس‌‌‌‌آیرس انجام شده نشان می‌دهد گرچه تولید خود ورق آلومینیوم آلودگی بیشتری نسبت به ورق فولادی تولید می‌‌‌‌کند اما در طول دوره حیات و استفاده به‌عنوان بدنه خودرو، انرژی کمتری مصرف کرده یا هدر می‌دهد و از این منظر استفاده از آن به نسبت فولاد در اولویت قرار دارد.

جهش قیمتی در سال۲۰۲۱
رشد حدودا ۴۰‌درصدی بهای آلومینیوم در سال گذشته میلادی تنها بخشی از سرنوشت متفاوتی است که این فلز منعطف و سبک تجربه کرد. بی‌‌‌‌شک مهم‌ترین اتفاقی که بازار آلومینیوم در این سال به چشم دید رسیدن دوباره بهای آلومینیوم به ورای ۳‌هزار دلار بود که از سال ۲۰۰۸ تجربه نشده بود. در ۲۰ اکتبر ۲۰۲۱ بازار جهانی ورود آلومینیوم به سطح قیمتی ۳۱۸۰ دلار را تجربه کرد. عددی که ۹۰دلار با نرخ تاریخی این فلز در بحبوحه بحران جهانی اقتصاد در جولای ۲۰۰۸ فاصله داشت. آلومینیوم در حالی در ابتدای سال۲۰۲۰ و به واسطه بروز یکباره پاندمی کرونا با افت شدید قیمت تا مرز ۱۴۷۵روبه‌رو شد که سال۲۰۲۰ را در نهایت با بهای ۱۹۹۱ دلاری به پایان رساند. در این سال رفت و برگشت بهای آلومینیوم در حالی رخ داد که ابتدای ۲۰۲۰ قیمت این فلز در محدوده ۱۸۰۰ دلار قرار داشت. در سال۲۰۲۱ نیز وضعیت این فلز محبوب با تلاطمات بسیاری همراه بود. برای نمونه در حالی نرخ این فلز در ‌ماه اول سال۲۰۲۱ در بازه قیمتی ۲۰۳۰ دلار قرار داشت که این عدد در اواخر فصل اول تا ۱۹۳۰ دلار سقوط کرد. سپس در یک جهش قیمتی بلند تا پایان فصل سوم سال توانست قله ۲۹۴۴دلار را درنوردد. آلومینیوم در ادامه و تا میانه ‌ماه اکتبر به سقف ۳۱۶۴ دلار برای هر تن رسید. این نرخ که در دوازده سال اخیر بی‌سابقه بود، در ادامه سال تداوم نداشت، به‌‌‌‌طوری‌که در دهه اول دسامبر بهای هر تن آلومینیوم با یک سقوط بلند به سطح ۲۵۵۰‌دلار تنزل یافت.

فعالیت‌های سفته‌‌‌‌بازان در سایر بازارها در کنار کاهش شیوع کرونا با واکسیناسیون و انتظارات مثبت برای افزایش تولید در سال آتی از جمله دلایلی بود که زمینه‌‌‌‌ساز افت قیمت آلومینیوم را در این ‌ماه فراهم کرد. در نهایت هم پس از یک رفت و برگشت، بهای این فلز کاربردی با افزایشی قابل‌توجه به محدوده ۲۸۰۰‌دلار برگشت و سال را به همین ترتیب به پایان رساند.

چالش تولید آلومینیوم در جهان
بررسی وضعیت تولید آلومینیوم در یک دهه اخیر نشان می‌دهد از سال۲۰۱۷ به این‌سو تغییر چندانی در تولید این فلز پرکاربرد مشاهده نشده و کل خروجی سالانه این صنعت در محدوده ۶۳ تا ۶۵ میلیون تن قرار داشته است. دلیل اصلی ناتوانی جهان برای پاسخگویی به نیاز صنایع به آلومینیوم، تولید آلومیناست. طبق گزارش موسسه جهانی آلومینیوم، در‌ماه نوامبر ۲۰۲۱ بیشترین توان جهان برای تولید آلومینا حدود ۱۱میلیون و ۳۵۰ هزار تن است که به‌طور روزانه خبر از عرضه ۳۷۸هزار تن آلومینا به بازار می‌دهد. برآوردهای این موسسه نشان می‌دهد چین به تنهایی ۵۴درصد تولید آلومینا را به خود اختصاص داده است. در این راستا تولید اندک اروپا و آمریکای‌شمالی به دلیل هزینه‌‌‌‌های بالای زیست‌محیطی تولید این فلز باعث ناتوانی جهان در افزایش ظرفیت تولید شمش آلومینیوم است.

از دیگر سو، انتقال سریع جهان به دوره تکنولوژی‌‌‌‌های سبز و محصولات سبک و مقاوم در صنعت حمل و نقل موجب شده تا همین سطح از عرضه با تقاضایی بیشتر از ظرفیت روبه‌رو شود. چالش دیگری که مانع جدی تولید این فلز اساسی است، سرمایه‌‌‌‌گذاری کمتر از انتظار در این بخش است. کسی تا پیش از پاندمی تصور نمی‌‌‌‌کرد در فاصله ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ قیمت آلومینیوم به این اندازه رشد کند. از این منظر ظرفیت اسمی تولید آلومینیوم سطحی مشخص دارد که فعلا توان ارتقای چشمگیر در آن نمی‌‌‌‌رود. یکی از زمینه‌‌‌‌‌هایی که کماکان بهای آلومینیوم را در همین سطح نگه خواهد داشت، احتمالا پتانسیل مشخص تولید آلومینیوم در جهان است که سریعا افزایش پیدا نخواهد کرد.

نقشه جهانی تولید و مصرف آلومینیوم
هنوز آمار ۲۰۲۱ قطعی نشده و استناد تحلیل‌‌‌‌ها به آمارهای رسمی جهان در سال۲۰۲۰ است. موسسه جهانی آلومینیوم برمبنای داده‌‌‌‌های دریافت شده از ۹ مرجع جهانی تولید تخمینی جهان در سال۲۰۲۰ را ۶۵ میلیون و ۳۲۵هزار تن اعلام کرده است که ۵میلیون تن از این میزان در مناطقی که کمتر آمار و اسناد دقیقی از آن هست تولید شده است.

چین که با ۳۷‌میلیون تن تولید،۵۷درصد کل شمش آلومینیوم جهان را تولید می‌‌‌‌کند، بزرگ‌ترین بازار این صنعت است. جالب اینکه ۵۵درصد از کل آلومینیوم جهان از طریق فرآیند مبتنی بر مصرف زغال‌سنگ به‌دست می‌آید که خود این موضوع اثرات جانبی این صنعت برای محیط‌زیست را بازگو می‌‌‌‌کند. گزارش سال۲۰۱۸ موسسه جهانی آلومینیوم نشان می‌دهد تولید آلومینیوم در سال۲۰۱۸ در جهان منجر به آزادشدن بیش از ۱۰۹۵‌میلیون تن دی‌اکسید‌کربن در هوا شده است. حدود ۶۵درصد از این میزان به فرآیند تولید آلومینیوم با روش غیرمستقیم الکتریکی مربوط است. بعد از چین کشورهای حوزه خلیج‌فارس هستند که به شکل گسترده‌‌‌‌ای روی تولید آلومینیوم سرمایه‌‌‌‌گذاری می‌‌‌‌کنند. کل تولید کشورهای این منطقه بیش از ۵‌میلیون و ۸۰۰ هزار تن است که عمده آن نیز صادر می‌شود.

آفریقا با یک‌میلیون و ۶۰۰ هزار تن، اقیانوسیه با یک‌میلیون و ۹۰۰ هزار تن و آمریکای‌جنوبی با یک‌میلیون تن از دیگر مناطق جهان هستند که تولید آلومینیوم را جدی گرفته‌‌‌‌اند. اروپای‌غربی به‌عنوان مصرف‌‌‌‌کننده بزرگ آلومینیوم تنها کمی بیش از ۳/ ۳ میلیون تن آلومینیوم تولید می‌‌‌‌کند، درحالی‌که آمریکای‌شمالی به‌عنوان دیگر متقاضی عمده شمش تولیدی این فلز در جهان، تنها حدود ۴‌میلیون تن آلومینیوم در سال تولید می‌‌‌‌کند. رقمی که از سطح تولید آلومینیوم در اروپای‌شرقی و مرکزی کمتر است. از آنجا که تنها شانس افزایش تولید آلومینیوم در منطقه خلیج‌فارس محتمل است که آن هم در حد محدود و مشخصی است، ادامه فعالیت آلومینیوم در کانال ۲۸۰۰ سناریوی دور از دسترسی نیست. عددی که البته بسته به تحولات جهانی و نوسانات سایر بازارها حتما با تغییراتی همراه خواهد بود. به‌طور کلی اما تصور تحولات شدید در این بازار کمی دور از انتظار است.

منبع: دنیای اقتصاد