۱۴۰۱؛ سالی پرحاشیه

از نفت و فرآورده‌های آن گرفته تا اوره و فلزاتی مانند مس، آلومینیوم و روی با جهش قیمتی همراه شدند. این موضوع سبب اقبال بازار به گروه اوره و برخی فلزی‌ها و همچنین رشد مناسب پالایشی‌ها شد.
هر چه زمان گذشت، اثرات مخرب جنگ اوکراین از اقتصاد جهانی رخت بربست و بانک‌های مرکزی برای مقابله با اثرات موج تورمی ناشی از کمبود عرضه، اقدام به تشدید سیاست‌های انقباضی کردند. زمستان سخت به سراغ اروپا نیامد و بر سر شرکت‌های بورسی ایران با قطع گاز و برق خراب شد.

عوارض بد موقع
از سوی دیگر، در دوره کوتاه رونق بازارهای جهانی کامودیتی، شاهد وضع تعرفه سنگین صادرات بودیم به نحوی که عملا صادرات محصولات صنعتی کشور کاهش یافت و این موضوع سبب شد تا شرکت‌ها از مزیت رشد قیمت‌های جهانی دست خالی بمانند. سمت دیگر بازار، رونق گروه خودرویی به دلیل عرضه بلوک تودلی بود. رئیس سازمان خصوصی سازی که در فروش مثلا شرکت‌های ورزشی زیان ده در بازار سرمایه موفق بود، وعده خصوصی‌سازی واقعی خودروسازان از طریق عرضه سهام تودلی و بلوکی را داد. این موضوع ناشی از دستور رئیس جمهور و وعده وزارتین صمت و اقتصاد بود.

رانتخواران از سایه بیرون آمدند
اما به نظر دولت توان لازم را برای این جراحی بزرگ در خودروسازان نداشت و بعد از یکسال این وعده ابتر ماند. گروه خودرویی اما دلایل دیگری برای رشد پیدا کرد. رشد این گروه به واسطه پذیرش محصولات شرکت‌ها در بورس کالا و رقابت مناسب در آنها شکل گرفت، اما خیلی زود، گروه‌هایی که از این موضوع متضرر می‌شدند وارد گود شده و مخالفت کردند. شورای عالی بورس و سازمان بورس به خوبی از بازار دفاع کرد. حالا توپ در زمین مجلس است و بازار منتظر اقدام عملی است. در سوی دیگر، خودروسازان تجاری از جمله خاور و خکاوه، سال رویایی را پشت سر گذاشتند و عملیات این شرکت‌ها بهبود و از زیان خارج شدند.

حذف دلار جهانگیری
در اوایل سال شاهد حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و پرداخت یارانه نقدی به خانوارها بودیم. این موضوع سبب اقبال بازار به گروه‌های زراعتی و دامپروری، غذایی و دارویی شد. بازار شاهد نوآوری‌های قابل توجهی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری پس از دوره‌ای طولانی بود. صندوق‌های اهرمی، املاک و مستغلات و بخشی پا به بازار گذاشته و اساسنامه ETF های دولت اصلاح شد و صندوق پالایش از حدود ۶۰ درصد ناو به بالای ۹۰ درصد ناو افزایش یافت، اما به دلیل عدم اقدام بازارگردان، این موضوع در دارایکم محقق نشد.

سیاست‌های انقباضی غرب
سیاست‌های انقباضی در ایالات متحده نرخ بهره را از حدود ۰.۵ درصد به حدود ۴ درصد افزایش داد. اروپا هم سیاست انقباضی در پیش گرفت. این موضوعات سبب افزایش ارزش شاخص دلار و در نتیجه کاهش نسبی قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی شدند. چین در سوی دیگر، بیش از نیمی از سال را با قرنطینه سنگین پشت سر گذاشت و این موضوع سبب کاهش رشد اقتصادی این کشور و کاهش تقاضای کامودیتی‌ها شد. اثر منفی این موضوع در قیمت فولاد و محصولات پتروشیمی غیر از اوره به شدت مشخص است. اما چین در فصل سوم سال، سیاست‌های قرنطینه را کاهش داد و آغازگر افزایش تقاضا و رشد قیمت کامودیتی‌هایی مثل فولاد شد، هرچند به دلیل کاهش قیمت گاز و برق در اروپا، اوره و سایر فلزات تحت تأثیر تحریم کاهش قیمت داشتند. در داخل، کشور شاهد ناآرامی‌هایی از اوایل پاییز بود. پس از یک ماه از آن، رشد قیمت دلار آغاز و دلار در اوج خود تا بیش از ۶۰ هزار تومان افزایش و سکه بیش از ۳۰ میلیون تومان شد.

سکه روی رینگ
رشد قیمت ارز، قربانی گرفت و علی صالح آبادی را از ریاست بانک مرکزی به ریاست یک شرکت سرمایه‌گذاری زیرمجموعه یک بانک دولتی فرستاد. در این مدت علی صالح آبادی ضمن عدم پذیرش قیمت دلار آزاد، سیاست‌های عرضه سکه و دلار ارزان را در پیش گرفت. در نهایت فرزین که از ابتدای دولت دایه ریاست بانک مرکزی را داشت، این صندلی را تصاحب کرد و در اولین روز کاری وعده تثبیت دلار در قیمت ۲۸.۵ هزار تومان را داد. وعده‌ای که به سرعت تعدیل شد و قیمت توافقی برای صادرات شرکت‌های غیرپتروشیمی مجاز شد.
پتروشیمی‌ها قیمت نیمای جدیدی به خود دیدند. عرضه سکه امامی و ربع سکه بانک مرکزی به جای شعب بانکی در بورس صورت گرفت که نقش آفرینی بورس را در اقتصاد ملی بیشتر ساخته است. سالی که گذشت شاهد خروج ممتد سرمایه حقیقی‌ها از بازار بودیم و سهام عدالت و سرمایه بیش از ۴۰ میلیون نفر بسته ماند. بورسی که قرار بود بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری در اقتصاد باشد، کمترین بازده را در میان بازارها داشت و سرمایه‌گذاران در این بازار بازنده بازارها در ۱۴۰۱ بوده و با بیم و امید بسیار به ۱۴۰۲ چشم دوخته‌اند.

ندا کریمی – کارشناس بازار سرمایه
شماره ۴۸۷ هفته نامه اطلاعات بورس