خطر افزایش شدت رقابت در کمین پتروشیمی‌ها
پتروشیمی به صنایعی اطلاق می‌شود که در آن هیدروکربن‌های موجود در نفت خام و یا گاز طبیعی پس از فرآوری در یک سلسله فرآیندهای شیمیایی به فرآورده‌های جدید شیمیایی تبدیل می‌شوند.
چهار گروه مهم از واحدهای صنعت پتروشیمی شامل گروه پلیمری، محصولات آروماتیک، اوره و متانول است که باتوجه به نوع فرآیندهای موجود در مجتمع‌های پتروشیمی، خوراک مصرفی آنها متفاوت است که شامل گاز شیرین، گاز ترش، نفتای سبک و سنگین و خاک فسفات است.
قیمت‌گذاری و سوددهی محصولات پتروشیمی نسبت به عرضه و تقاضا حساس است، تقاضای صنعت تحت تأثیر وضعیت اقتصادی و قابلیت جایگزینی مواد اساسی قرار دارد. بخش عرضه نیز تحت تأثیر سرمایه‌گذاری در ظرفیت‌های جدید یا تعطیلی برنامه‌های قدیمی و یا پر هزینه است. مواد اولیه (گاز سوخت و خوراک) مهمترین بخش از بهای تمام شده محصولات پتروشیمی است. نرخ مواد اولیه در دنیا متفاوت بوده اما فرمول تعیین قیمت گاز در داخل به شرح زیر است:
قیمت گاز طبیعی در داخل = ۵۰ درصد * معدل وزنی قیمت داخلی، صادراتی و وارداتی + ۵۰ درصد * قیمت گاز جهانی که خود قیمت گاز جهانی متوسط قیمت گاز در هاب‌های هنری هاب آمریکا، آلبرتا کانادا، NBP انگلستان و FFT هلند است.
در حال حاضر با نرخ خوراک حوالی ۵۰،۰۰۰ ریالی که شرکت‌ها در فصل زمستان ۱۴۰۱ داشتند، نرخ خوراکی معادل ۱۷.۵ سنت (با دلار ۲۸۵۰۰۰ ریالی نیما) برای آنها رقم خورده است که خبر هایی می‌آید مبنی بر اینکه در بودجه ۱۴۰۲ نرخ خوراک به ۷۰،۰۰۰ ریال افزایش پیدا می‌کند که با دلار نیما دوم ۳۹۰،۰۰۰ ریالی تقریبا ۱۸ سنت می‌شود که این نرخ دو برابر نرخ هاب‌های آلبرتا و هنری هاب است؛ در صورتی که ایران دومین ذخایر گازی جهان را دارد!
یکی از مزیت‌های صنعت پتروشیمی ایران با سایر رقبا در منطقه، داشتن سواحل طولانی آب‌های خیلج فارس و دریای عمان از لحاظ صادرات راحت محصولات و واردات تجهیزات و تأمین آب مورد نیاز تأسیسات است. یکی از ریسک‌های این صنعت، باتوجه به مصرف غیر معمول گاز در ایران به ویژه در فصل سرما، ریسک توقف آن دسته از واحدهایی که از گاز طبیعی استفاده می‌کنند بیشتر است. موقعیت جغرافیایی مجتمع‌های فعال در این صنعت در سه منطقه ماهشهر، عسلویه و سایر مناطق (پراکنده در سطح کشور) است.
متانول – پتروشیمی زاگرس
طبق آمار منتشره توسط مؤسسه بین‌المللی و معتبر MMSA، درسال٢٠٢١، ظرفیت اسمی تولید متانول جهان حـدود ١۶١میلیـون تـن، تولید جهانی حدود ١٠۶ میلیون تن و تجارت جهانی آن نیزحدود ٧/٣٠ میلیون تن بوده است. شرکت پتروشـیمی زاگـرس تولیـد قریـب بـه ٢ درصد متانول جهان و ٧,٣ درصد تجارت جهانی متانول را دارا بوده و در بین شرکت‌های فعال در این صنعت در کشور در رده اول قراردارد. لازم به ذکر است که زاگرس دو خط تولید ۱،۶۵۰،۰۰۰ تن دارد که مقدار تولید واقعی آن در سالیان گذشته بین ۲.۷ تا ۳ میلیون تن متانول بوده است.
اما یکی از ریسک‌های مهم حاکم بر صنعت با توجه به طرح‌های برنامه‌ریزی شده پیش رو و پروژه‌های رو به اتمام جهت ورود به ظرفیت‌های تولید متانول در سال جاری و سنوات آتی و در نتیجه افزایش شدت رقابت در بازارهای هدف و تغییر در سهم بازار، ریسک فعالیت در بازار افزایش یافته اما تنوع بخشی به مشتریان و ورود به بازارهای جدید در دستور کار شرکت قرار گرفته است.
یکی از ریسک‌های دیگر حاکم بر صنعت، ریسک تأمین مواد اولیه و سرویس‌های جانبی است که گاهی با تأمین کنندگان سرویس‌های جانبی (که شامل اکسیژن، برق، آب شیرین شده و … ) خود، بر سر نرخ معامله دعواهای حقوقی ایجاد می‌شود. نرخ فعلی متانول cfr حوالی ۳۲۰ دلار بوده که نسبت به ماه‌های گذشته خود رشد داشته است.
اوره- شپدیس
ظرفیت تولید اوره در سال ۲۰۱۸ مقدار ۲۱۰ میلیون تن، در سال ۲۰۱۹، ۲۱۸ میلیون تن و در سال ۲۰۲۰، ۲۲۲ میلیون تن بوده که پیش بینی می‌شود به دلیل پروژه‌هایی که تا سال ۲۰۳۰ قرار است به طور عمده در کشورهای هند، بنگلادش، نیجریه، مصر، روسیه و ازبکستان انجام شود، ظرفیت تولید تولید اوره تا سال ۲۰۳۰ به ۳۰۱ میلیون تن برسد. سالانه حدود ۱۶۵ میلیون تن اوره در جهان به فروش می‌رسد. کارشناسان پیش بینی می‌کنند تا سال ۲۰۲۶ تقاضا رشدی بیش از ۲ درصد سالانه را تجربه خواهد کرد. همچنین انتظار می‌رود که تقاضا در هند، برزیل و کشورهای اروپایی همچنان به رشد خود ادامه دهد.
جدول زیر واحدهای تولید کننده اوره و آمونیاک در کشور را نشان می‌دهد:
نرخ اوره نیز در ماه‌های گذشته کاهش یافته است و اکنون حوالی ۳۱۰ دلار بر تن قرار دارد. یکی از ریسک‌های حاکم بر صنعت اوره، ریسک قوانین و مقررات است که باعث شده این شرکت‌ها اوره حمایتی کشاورزی داخلی را علاوه بر اینکه با نرخی پایین‌تر نسبت به اوره صادراتی می‌فروشند، حتی وجه مذکور را به صورت نقد از شرکت خدمات حمایتی کشاورزی دریافت نکند و باعث شود کیفیت سود شرکت پایین بیاید، به طوری که در صورت‌های مالی حسابرسی شده سالانه منتهی به شهریور ۱۴۰۱ کل دارایی شرکت ۴۵ هزار میلیارد تومان بوده است در حالی که ۳۱ هزار میلیارد تومان آن دریافتنی‌های تجاری و غیر تجاری تشکیل می‌دهد.
- عرفان فکری – تحلیلگر شرکت مشاور سرمایه‌گذاری فاینتک
- شماره ۴۸۷ هفته نامه اطلاعات بورس
