خط فقر چقدر است؟/ افزایش ۳۰ درصدی نرخ فقر
بر اساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس در خصوص نرخ فقر در ایران منتشر کرده است، طی یک دهه از ۱۹ درصدی به بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته است.
افزایش فقر حالا به یکی از مهمترین معضلات اقتصادی و اجتماعی ایران تبدیل شده است. در حالی که حسین عبده‌تبریزی، رییس اسبق سازمان بورس تداوم وضعیت کنونی را حرکت اقتصاد ایران به سمت هندی شدن می‌داند، در عین حال آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته است: دوهزار و ۲۰ محله و ۱۹ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از جمعیت در سراسر ایران وجود دارد که از امکانات اولیه زندگی مانند مسکن، اشتغال، تحصیلات تا ۱۲ سال، سلامت، خوراک و پوشاک محروم هستند.
رشد صفر درصدی اقتصاد ایران در دهه نود و تشدید وضعیت بحرانی تورم از سال ۱۳۹۷ به این سو در گسترش فقر در ایران بسیار موثر بوده است.
در حقیقت با خروج ترامپ از برجام، اقتصاد ایران با شوکی شدید مواجه گردید. این شوک به گونه‌ای اقتصاد را تحت تاثیر قرار داد که ایران حالا برای ششمین سال متوالی پذیرای تورم بالاتر از چهل درصد است.
گسترش فقر و افزایش شمار فقیران در ایران
فقیرتر شدن طبقه متوسط و افزایش تعداد فقرا امری است که بسیاری از کارشناسان نگرانی خود را را نسبت به آن ابراز کرده‌اند. حالا مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز در گزارشی مبسوط بر این نگرانی صحه گذاشته و گسترش فقر و افزایش شمار فقیران را مورد تایید قرار داده است.
در این گزارش تاکید شده است: شکاف فقر که فاصله فقرا تا خط فقر را اندازه‌گیری می‌کند؛ در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به بالاترین مقدار خود یعنی ۲۷ درصد رسیده است .
بررسی مصارف خانوار در سال‌های گذشته نیز کاهش در رفاه خانوار را تایید می‌کند. نگاهی به مصرف خوراک خانوار سه اتفاق به طور همزمان را نشان می‌دهد؛ اول افزایش سهم خوراک از کل هزینه‌های خانوار، دوم کاهش کل خورک خانوار یعنی کاهش کالری دریافتی و سوم کاهش کیفیت کالری دریافتی خانوار.
فاصله خانوارهای بالای خط فقر با خط فقر
نکته مهم اینجاست که بررسی‌ها نشان می‌دهد همزمان با افزایش شکاف فقر، فاصله خانوارهای بالای خط فقر نیز با خط فقر در طول زمان کمتر شده است. این وضعیت البته به معنای خطر قرارگیری خانوارها در طبقه فقیر با تکانه‌های اقتصادی است.
بر اساس این گزارش در سال ۱۴۰۰ خط فقر سرانه متوسط کشوری با رشد ۵۰ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۹، به میزان یک میلیون و هفتصد هزار تومان رسید. بر این اسا خط فقر متوسط کشوری در سال ۱۴۰۰ برای خانوار چهارنفره در حدود چهارمیلیون و پانصد هزار تومان بوده است. البته برآورد می‌شود این عدد در شهریور ۱۴۰۱ به هفت میلیون و پانصد هزار تومان رسیده باشد.
داشتن شغل باعث خروج از فقر می‌شود؟
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در این گزارش بر این نکته تاکید کرده است که صرف برخورداری از شغل در مناطق روستایی با احتمال زیاد می‌تواند باعث خروج از فقر شود اما در مناطق شهری بی‌تاثیر است.
بر این اساس در سال‌های میانی دهه هشتاد و سال‌های ابتدایی دهه نود صرف برخوداری از شغل تفاوت قابل توجهی در بین فقرا و غیرفقرا داشت؛ اما به مرور زمان با افزایش فقر در عین رشد مشاغل تخصصی، درصد خانوارهای دارای سرپرست شاغل بین فقرا و غیرفقرا برابر و حدود ۶۰ درصد بوده است. این بدان معنی است که ۶۰ درصد فقرا فعالیت اقتصادی داشته و کار می‌کنند.
کدام ویژگی‌ها فقر را کاهش می‌دهد؟
بازوی کارشناسی قوه مقننه در این گزارش اعلام کرده است که صرف باسودای فقر ر کاهش می‌دهد، در عین حال افزایش سال‌های تحصیل احتمالا باعث کاهش فقر خواهد شد.
همچنین در مناطق شهری، به مرور زمان سن سرپرست خانوار غیرفقیراز خانوار فقیر پیشی گرفته است. این در حالی است که در خانوار روستایی، سن سرپرست خانوار فقیر بیش از خانوار غیرفقیر است. در عین حال بررسی وضعیت خنوارهای شهری نشان می‌دهد زن‌سرپرستی بین فقرا و غیرفقرا تفاوت معناداری ندارد در حالی که درصد فقرای زن‌سرپرست در مناطق روستایی بالاتر هستند.
برخورداری از مسکن روستایی یکی از مواردی است که رفاه خانوار را کاهش می‌دهد. نرخ برخورداری از مسکن استیجاری در بین فقرای شهری ۴ درصد بیشتر از غیرفقراست. مستاجران به دلیل پرداخت هزینه اجاره مجبورند از سایر هزینه‌های خود به طور خاص بکاهند. به طوری که کالری دریافتی مستاجران همواره پایین‌تر از مالکان بوده است.
کدام سال‌ها نرخ فقر کاهش یافت
هر چند دهه در نود ، رشد اقتصادی صفر درصدی و تورم بالا رخ داده است اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ کاهش جزئی نرخ فقر رخ داده است. این مقطع زمانی درست مقارن با اجرای برجام و بهبود روابط خارجی ایران بوده است.
بر اساس این گزارش در سال ۱۴۰۰ در حدود ۲۵.۶ میلیون نفر در ایران زیر خط فقر بودند. هر چند به دلیل رشد مثبت اقتصادی در سال ۱۴۰۰، هفتصد هزار نفر از جمعیت فقیر ایران کاسته شد اما بررسی کیفی این عدد نشان می‌دهد رشد اقتصادی بر طبقه متوسط اثرگذاری بالاتری داشته و فقرا را کمتر تحت تاثیر خود قرار داده است. در عین حال قیاس این عدد با سال ۱۳۹۰، نشان از افزایش ۱۱ میلیون نفری جمعیت فقرا دارد.
تداوم تورم بالا در سال ۱۴۰۱ و افزایش شدید قیمت مواد غذایی در کنار پیش‌بینی تورم بالا در سال جاری احتمالا می‌تواند به گسترش فقر بیانجامد.
منبع: تجارت نیوز
