موسسه مطالعات پیشرفت بریتانیا برای پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان درآمدهای مالیاتی را افزایش داد، مقابله با شکاف مالیاتی و تجزیه و تحلیل آن را به عنوان نقطه شروع معرفی می‌کند. علاوه بر این «شناسایی منابع مغفول و یا کمتر توجه شده«، «بهبود مدیریت مالیاتی» و «تغییر سیاست‌های مالیاتی»، سه مولفه جدی و اثرگذار در افزایش درآمدهای مالیاتی است.
عموم کشورهای در حال توسعه به نسبت کشورهای توسعه یافته درآمد مالیاتی کمتری وصول می‌کنند. در حالی که این کشورها برای توسعه زیرساخت‌ها و بهبود رفاه نیازمند درآمدهای مالیاتی بیشتری هستند. لذا این سوال مطرح است که چگونه دولت های کشورهای کم درآمد می توانند درآمد مالیاتی بیشتری جمع آوری کنند؟
اصلاحات مالیاتی و افزایش درآمد باید با کاهش شکاف مالیاتی شروع شود پاسخ سوال چگونگی افزایش درآمدها و اصلاحات مالیاتی، بسیار سخت و پیچیده است و هیچ پاسخ «علمی» ” یعنی سازگار، منطقی، منسجم، مبتنی بر اعداد ” وجود ندارد. اصولاً می توان به هر کشور به صورت جداگانه نگاه کرد و با تجزیه و تحلیل «شکاف مالیاتی» اصلاحات مالیاتی را شروع کرد. منظور از شکاف مالیاتی، برآوردی از تفاوت بین مالیات های وصول شده واقعی و درآمد مالیاتی بالقوه است. در عمل، رفع شکاف مالیاتی به عوامل بسیاری وابسته است.
از نظر مفهومی، شکاف مالیاتی به دو نوع شکاف سیاستی و شکاف تمکین تقسیم‌بندی می‌شود؛ اینکه آیا ظرفیت درآمدی اضافه بالقوه از هر منبع خاص وجود دارد تا حدی به سیاست مالیاتی بستگی دارد.
به عنوان مثال، اگر دولت هیچ گونه تمهید یا ماده قانونی برای اخذ مالیات بر عایدی سرمایه نداشته باشد، طبیعتا تجزیه و تحلیل شکاف مالیاتی تمکین، درآمدی را که می‌توان از طریق مالیات بر عایدی سرمایه به دست آورد، در نظر نخواهد گرفت. در هر صورت مقابله با شکاف مالیاتی می‌تواند نقطه شروع مناسبی برای اصلاحات مالیاتی باشد.
اهمیت آثار جانبی مالیات به جز افزایش درآمدهای مالیاتی برای سیاست‌گذار در کنار روش مقابله با شکاف مالیاتی به عنوان یک روش افزایش درآمد مالیاتی روش‌های دیگری نیز وجود دارند که ممکن است از نظر سیاستی یا فنی برای افزایش درآمد مالیاتی امکان پذیرتر باشند.
برخی روش‌های دیگر نیز آثار جانبی دیگری دارد که هدف اصلی سیاست‌گذار قرار می‌گیرد. زیرا، این روشها علاوه بر افزایش درآمد مالیاتی، مزایایی مانند کاهش نابرابری، تقویت و حمایت از رشد اقتصادی، ابزار و محرک برای بهبود حکمرانی و عدم تمرکز مالی بیشتر را به همراه دارند.
سه گام اصلی افزایش درآمدهای مالیاتی؛ این سوال که چگونه می‌توان درآمد مالیاتی را افزایش داد در سه سوال کوچک‌تر قابل تحلیل و پاسخگویی است: عموم کشورهای در حال توسعه از چه منابع بالقوه درآمدی خاصی درآمد مالیاتی کمتری دارند؟ ظرفیت افزایش مالیات از طریق بهبود مدیریت مالیاتی به طور کلی چقدر است و چه نوع راهبردهای خاصی ممکن است مفید باشد؟ ظرفیت افزایش مالیات از طریق تغییر سیاست های مالیاتی داخلی و بین المللی چه میزان است؟
برای افزایش درآمد مالیاتی، ایده‌ها و راهکارهایی که به طور واضح و مستقیم برای افزایش مالیات نظیر افزایش نرخ‌ها و پایه‌های مالیاتی به کار گرفته می‌شوند، مورد بحث نیست. بلکه راهکارهایی پیشنهاد می‌شود که کمترین فشار را به بخش فعلی پرداخت کننده مالیات آورده و حتی فرآیند مالیات‌ستانی را تسهیل می‌کند.
برخی راهکارها باید کاملاً متناسب با شرایط خاص کشورها ارائه شود و نمی‌توان یک دستورالعمل ثابت برای همه کشورها به کار برد. اما برخی راهکارها و پیشنهادها، روش‌هایی برای تفکر استراتژیک در مورد افزایش درآمدهای مالیاتی است.
