۳ سناریو خاورمیانه در بازارهای جهانی

تشدید تنش‌ها می‌تواند اسرائیل را وارد درگیری مستقیم با ایران کند. ایالات متحده و اتحادیه اروپا، ایران را تامین‌کننده اسلحه و پول برای حماس می‌دانند و حماس را به عنوان یک گروه تروریستی معرفی کرده‌اند.

در این سناریو، اکونومیکس بلومبرگ تخمین می‌زند که قیمت نفت می‌تواند به بشکه‌ای ۱۵۰ دلار برسد و رشد جهانی به ۱.۷ درصد کاهش یابد – رکودی که حدود یک تریلیون دلار از تولید جهانی را کاهش می‌دهد. درگیری در خاورمیانه می‌تواند لرزه‌هایی را در سراسر جهان ایجاد کند، زیرا این منطقه تامین‌کننده مهم انرژی و گذرگاه مهم کشتیرانی است. جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۷۳ که منجر به تحریم نفتی و سال‌ها رکود تورمی در اقتصادهای صنعتی شد، روشن‌ترین نمونه است. سایر درگیری‌ها حتی زمانی که تلفات انسانی زیاد بود، تأثیر محدودتری داشتند. اقتصاد جهان امروز آسیب‌پذیر به نظر می‌رسد و هنوز در حال بهبودی پس از یک دوره تورمی است که با تهاجم روسیه به اوکراین تشدید شد. جنگ دیگری در یک منطقه تولیدکننده انرژی می‌تواند آتش تورم را دوباره برافروزد و پیامدهای گسترده‌تری ایجاد کند. همه این اثرات بالقوه به چگونگی پیشرفت جنگ در هفته‌ها یا ماه‌های آینده بستگی دارد. بلومبرگ اکونومیکس تاثیر احتمالی بر رشد و تورم جهانی را در سه سناریو بررسی کرده است.

سناریوی ۱: درگیری محدود به غزه

تهران در سال جاری تولید نفت خود را به میزان ۷۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داده است، زیرا مبادلات زندانیان و آزادسازی دارایی‌ها نشانه گرم شدن روابط با ایالات متحده است. اگر این بشکه‌ها تحت فشار ایالات متحده ناپدید شوند، بلومبرگ اکونومیکس تخمین می‌زند که قیمت نفت ۳ تا ۴ دلار افزایش یابد. تأثیر بر اقتصاد جهانی تحت این سناریو حداقل خواهد بود، به خصوص اگر عربستان سعودی و امارات با استفاده از ظرفیت اضافی خود، بشکه‌های از دست رفته ایران را جبران کنند.

سناریوی ۲: جنگ پروکسی

اگر پخش شود چه؟ حزب الله (یک حزب سیاسی و شبه نظامی مورد حمایت ایران که یک بازیگر قدرتمند در لبنان است) قبلاً با نیروهای اسرائیلی در مرز تبادل آتش کرده و گفته است که یک پست ارتش اسرائیل را با موشک‌های هدایت شونده هدف قرار داده است. اگر درگیری به لبنان و سوریه گسترش یابد، جایی که ایران نیز از گروه‌های مسلح حمایت می‌کند، عملاً به جنگ نیابتی بین ایران و اسرائیل – و اقتصاد تبدیل خواهد شد. یایرگولان، معاون سابق ستاد ارتش اسرائیل می‌گوید: ایران و حزب الله در حال نظارت و ارزیابی وضعیت هستند. اگر حزب‌الله به کارزار بپیوندد، زمان‌بندی ممکن است پس از آغاز عملیات زمینی در غزه باشد. تشدید تنش در این خطوط، احتمال درگیری مستقیم بین اسرائیل و ایران را افزایش می‌دهد و احتمالاً قیمت نفت را بالاتر می‌برد. تأثیر اقتصاد جهانی در این سناریو از دو شوک ناشی می‌شود: جهش ۱۰ درصدی قیمت نفت و حرکت ریسک در بازارهای مالی مطابق با آنچه در بهار عربی رخ داد. شاخص دوم افزایش هشت واحدی در شاخص VIX، معیاری پرکاربرد برای ریسک‌گریزی است. این دو شاخص، سرعت رشد را در جهان به ۲.۴ درصد کاهش می‌دهد. خارج از بحران کووید ۲۰۲۰ و رکود جهانی ۲۰۰۹، این ضعیف‌ترین رشد در سه دهه اخیر خواهد بود. افزایش قیمت نفت همچنین حدود ۰.۲ واحد درصد به تورم جهانی اضافه می‌کند و آن را نزدیک به ۶ درصد نگه می‌دارد و بر بانک‌های مرکزی فشار می‌آورد تا سیاست‌های پولی را حتی در شرایطی که رشد ناامیدکننده است، حفظ کنند.

سناریوی ۳: جنگ ایران و اسرائیل

درگیری مستقیم بین ایران و اسرائیل سناریویی با احتمال کم، اما خطرناک است. این می‌تواند محرکی برای رکود جهانی باشد. افزایش شدید قیمت نفت و کاهش دارایی‌های ریسک، ضربه مهمی به رشد اقتصادی وارد می‌کند و تورم را یک پله بالاتر می‌برد. با وجود حدود یک پنجم عرضه نفت جهان از منطقه خلیج فارس، قیمت‌ها سر به فلک می‌کشد. تکرار حمله به تأسیسات آرامکو توسط شبه نظامیان طرفدار ایران در سال ۲۰۱۹ که تقریباً نیمی از عرضه نفت عربستان را قطع کرد، دور از ذهن نیست. قیمت نفت خام ممکن است چهار برابر نشود، همانطور که در سال ۱۹۷۳ زمانی که کشورهای عربی به تلافی حمایت ایالات متحده از اسرائیل در جنگ آن سال تحریمی را اعمال کردند، این اتفاق افتاد. اما اگر رژیم صهیونیستی و ایران به سمت یکدیگر موشک شلیک کنند، قیمت نفت می‌تواند مطابق با آنچه پس از حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ رخ داد، افزایش یابد. با نقطه شروع بسیار بالاتر امروز، جهش به این بزرگی می‌تواند نفت را به ۱۵۰ دلار در هر بشکه برساند. اگر ایران تصمیم به بستن تنگه هرمز بگیرد که یک پنجم ذخایر روزانه نفت جهان از آن عبور می‌کند، ظرفیت تولید مازاد در عربستان سعودی و امارات ممکن است کافی نباشد. همچنین یک تغییر ریسک شدیدتر در بازارهای مالی وجود خواهد داشت که شاید با افزایش ۱۶ واحدی VIX در سال ۱۹۹۰ قابل مقایسه باشد. با افزودن این اعداد، مدل اقتصاد بلومبرگ کاهش یک‌درصدی در رشد جهانی را پیش‌بینی می‌کند که این رقم را برای سال ۲۰۲۴ به ۱.۷ درصد کاهش می‌دهد. تعریف رکود جهانی دشوار است: توسعه سریع اقتصادهایی مانند چین به این معنی است که انقباضات آشکار نادر است، اما ۱.۷ درصد معیارها را برآورده می‌کند.

منبع: صدای بورس