چرا اقتصاد ایران دچار نفرین نفت شد؟

بیماری هلندی به وضعیتی اطلاق می‌شود که وفور دلارهای نفتی در اقتصاد منجر به پایین ماندن نرخ ارز شده و در نتیجه کالای وارداتی ارزان می شود.

برخلاف آنچه انتظار می‌رود، رشد اقتصادی در ایران در دوره‌های وفور درآمدهای نفتی همواره کمترین میزان خود را داشته است.

در ادبیات اقتصادی نفت از سه کانال بر اقتصاد اثر میگذارد؛ بیماری هلندی، اثر ولع و تضعیف نهادهای سیاسی و اقتصادی.

بیماری هلندی به وضعیتی اطلاق می‌شود که وفور دلارهای نفتی در اقتصاد منجر به پایین ماندن نرخ ارز شده و در نتیجه کالای وارداتی ارزان می شود. با ارزان شدن کالای وارداتی، رقابت با این کالاها برای تولیدکننده داخلی سخت شده و در نتیجه تولیدکنندگان در معرض ورشکستگی قرار می گیرند و رشد اقتصادی کاهش می یابد.

اثر ولع که بر اساس آن وقتی چند گروه قدرت در کشور وجود دارد، با افزایش درآمدهای نفتی این گروهها با هم برای تصاحب این رانت موجود در اقتصاد می جنگند. نتیجه این رقابت بین جناحهای قدرت به سرقت سرمایه از بخش خصوصی می انجامد. کلید فعال شدن اثر ولع نبود نهادهای سیاسی و اقتصادی با کیفیت است. بنابراین از آنجا که سرمایه ها به ویژه در بخش رسمی در معرض تصاحب گروههای قدرت است، علاقه به سرمایه گذاری در این کشورها کم است و در نتیجه رشد اقتصادی کاهش می یابد.

همزمان با این که فقدان نهادهای سیاسی و اقتصادی خوب که توان مقابله با فساد را دارند، خود منجر به فعال شدن اثر ولع می شود، پس از فعال شدن این اثر، و ثروتمندتر شدن گروههای قدرت، منجر به تضعیف بیشتر نهادهای سیاسی و اقتصادی می شود که از کانالهای مختلف منجر به افت رشد اقتصادی می شود. 

منبع: فردای اقتصاد