پشت پرده افزایش قیمت دلار/ چرا دلار گران شد؟

اگرچه از روز گذشته بانک مرکزی وارد میدان شده و وعده کاهش قیمت دلار را داده، اما قیمت‌ دلار در بازار آزاد توجه چندانی به تلاش بانک مرکزی نشان نداده است.
امروز ۱۶ آبان ماه قیمت دلار در بازار آزاد کار خود را با ۳۶ هزار و ۱۵۰ تومان آغاز کرد و در لحظه تنظیم این گزارش، با حدود ۴۰۰ تومان افزایش به ۳۶ هزار و ۵۵۰ تومان رسید. روز گذشته هم علی رغم ادعای بانک مرکزی درباره تزریق ارز به بازار، کمترین قیمت دلار ۳۵ هزار و ۷۸۰ تومان و بالاترین قیمت ثبت شده هم ۳۶ هزار و ۲۵۰ تومان بود.
بسیاری منتظر بودند که اثر تزریق ارز به بازار را در ابتدای بازار مشاهده کنند. اما بازار هیچ واکنش مثبتی به اظهارات و وعده‌های دولت نشان نداده و خلاف جهت خواسته دولت در حال حرکت است. قیمت دلار هرات هم همچنان افزایشی است و با قیمت ۳۴ هزار و ۷۵۰ تومان در حال مبادله است.

چرا دلار گران شد؟

برای پاسخ به این سوال، باید سوال دیگری را جواب داد و آن هم اینکه چرا نرخ دلار که درنیمه نخست امسال نوسانات محدودی را ثبت کرده بود، ناگهان ظرف دو روز سه تا چهار هزار تومان افزیش قیمت را تجربه کرد؟
اولین پاسخی که بسیاری از کارشناسان به این سوال می‌دهند، متوقف شدن مذاکرات هسته‌ای است. در هفته‌های اخیر مقامات آمریکایی و اروپایی از بسته شدن درهای مذاکره خبر دادند. خبری که همان زمان هم نتوانست تاثیر خاصی بر قیمت دلار بگذارد و یا به بیان دیگر، منجر به جهش ناگهانی قیمت دلار شود.
علت دیگری که برخی ذکر می‌کنند، تاثیر اعتراضات اخیر بر قیمت دلار است. این عده معتقدند این اعتراضات باعث رشد قیمت دلار شده است. اما بیش از ۵۰ روز از آغاز اعتراضات سراسری در ایران می‌گذرد و نرخ دلار تاثیر چندانی از این مساله نگرفته است.
دومین علتی که برخی عنوان می‌کنند، جبران کسری بودجه دولت است. شیوه‌ و راهکاری که دولت بارها و بارها آن را اجرا کرده است. نوسان‌گیری از بازار ارز برای جبران کسری بودجه می‌تواند عاملی باشد که منجر به افزایش قیمت دلار شده است. آن هم در شرایطی که فنر ارز برای ماه‌های متمادی فشرده نگه داشته شده بود و حالا هم دولت فنر ارز را کمی رها کرده و هم بازار پتانسیل افزایش قیمت را داشت. نتیجه می‌تواند تجربه دلار ۳۶ هزار تومانی در اقتصاد ایران باشد.
پیش از این هم کارشناسان بسیاری هشدار داده بودند که نیمه دوم سال دولت با کسری بودجه شدید مواجه می‌شود و قیمت دلار خواسته و ناخواسته رشد خواهد داشت. کسری بودجه، کاهش درآمدهای نفتی و مشکلات اقتصادی عواملی است که نهایتا باعث رشد قیمت دلار می‌شود و تلاش دولت برای فشرده نگه داشتن فنر ارز را بی‌نتیجه می‌کند. اما حالا برخی معتقدند که دولت فعلا خودخواسته به افزایش قیمت دلار تن داده تا حداقل بخشی از این کسری را جبران کند.
اقدامی که مسبوق به سابقه است و در دولت‌های قبل هم اجرا می‌شد. به خصوص در آستانه پرداخت یارانه‌های نقدی که دولت از این طریق، بخشی از بودجه لازم برای پرداخت یارانه را تامین می‌کرد.

پیش بینی قیمت دلار آزاد

اما قیمت دلار در بازار چه میشود؟ از روز شنبه و همزمان با ورود دلار به کانال ۳۶ هزار تومانی، بانک مرکزی، از مجموعه اقداماتی رونمایی کرده که با کمک آنها بازار ارز را مهار کند. یکی از این سیاست‌ها تسهیل روند خرید ارز است. بانک مرکزی، اسامی برخی شعب منتخب را اعلام کرده که مردم از طریق آن ارز مورد نیاز خود را بخرند.
این راهکار پیش از این هم آزموده شده و نمی‌تواند کمکی به کاهش قیمت دلار کند.
راهکار دیگر بانک مرکزی، عرضه سنگین ارز در معاملات نیمایی است و بانک مرکزی ادعا کرده تنها برای یک‌سوم آن تقاضا وجود داشته است. این راهکار هم پیش از این بارها امتحان شده است. دو هفته قبل که دلار وارد کانال ۳۳ هزار تومان شد، دولت حدود ۱۰۰ میلیون دلار به بازار تزریق کرد و توانست ظرف چند روز، قیمت دلار را به کانال ۳۲ هزار تومان برگرداند. اما این راهکار هم در بلندمدت جواب نمی‌دهد.
در مجموع کارشناسان اقتصادی امید چندانی به خبردرمانی و راهکارهایی چون تزریق ارز به بازار ندارند. آنها می‌گویند تنها عاملی که فعلا می‌تواند دلار را کاهشی کند، خبر آغاز دوباره مذاکرات است. اما اخباری که نشان دهد مذاکرات قرار است به یک توافق مثبت ختم شود. نه خبر آغاز دور جدیدی از مذاکره برای مذاکره.