عملکرد ضعیف صندوق های خطرپذیر در بورس
در رابطه با صندوق‌های جسورانه و عملکرد آنها از آغاز تاکنون باید گفت که ونچر کپیتال‌ها تاکنون عملکرد موفقی نداشته‌اند. درواقع ویژگی ونچر کپیتال در دنیا به این صورت است که سرمایه‌های با ریسک بالا را جذب می‌کند و دیگر اینکه حجم منابع مالی که جذب می‌کند، خرد نیستند. برای مثال معمولا سرمایه‌گذاران خرد دنیا جذب vc ها نمی‌شوند و دلیل آن هم این است که به طور کلی فعالیت ونچر کپیتال، ریسکی و پرمخاطره است. علاوه بر حجم منابع بالا و سرمایه‌گذار ریسکی که ونچر کپیتال دارد، این نکته هم وجود دارد که این سرمایه‌گذاران و سرمایه‌ها در بازار خرد و کوچک هم وارد نمی‌شوند.
نکته دیگر درمورد ونچر کپیتال‌ها پوشش صنعتی آنهاست که باید پول باشد. البته صندوق‌های جسورانه در ایران پول محور نیستند و درواقع vc های ایران تمرکز خود را بر مواردی که دوست دارند، می‌گذارند. بنابراین پوشش صنعتی ونچر کپیتال‌های ایران هم ضعیف است. مورد خطرناکی که وجود دارد، این است که ونچر کپیتال‌ها در کشور ما به سراغ سرمایه‌گذاران خرد می‌روند که قابلیت پذیرش ریسک بالایی را ندارند. نکته دیگر درمورد vc ها در کشور ما اینکه نتوانسته‌اند سرمایه‌گذارانی که در دنیا به آنها فرشته گفته می‌شود را جذب کنند؛ ایلان ماسک نمونه بین‌المللی این سرمایه‌گذاران است.
در ایران اما معمولا اینگونه افراد جذب vc ها نشدند، بنابراین از لحاظ ترکیب سرمایه‌گذارانی که جذب کرده است، حال چه به لحاظ سطح ریسک و چه به لحاظ پوشش صنعتی، vc های ما ضعیف هستند. با توجه به موارد ذکر شده می‌توان برداشت کرد این صندوق‌ها تجربه موفقی تا به حال نداشته‌اند.
همچنین شاهدیم که سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها در سپرده‌های بانکی، اوراق و سایر موارد است که با ذات و اصل این صندوق‌ها مغایرت دارد. ونچر کپیتال‌ها باید سرمایه خود را در اختیار استارت‌آپ‌های با ریسک‌های بالا قرار دهند. انواع و اقسام ساختارهای حقوقی هم برای آنها وجود دارد. مثلا وارد صنعت برق، استارت‌آپ‌های فینتک و یا دارو می‌شوند اما دیده نشده که ونچر کپیتالی در ایران در تولید واکسن دخالت داشته باشد. به دلیل اینکه در ایران “سیلیکون ولی” وجود ندارد یعنی ساختارهایی که برای مثال در آمریکا وجود دارد که استارتاپ‌ها در اکوسیستم خاصی رشد کنند، در ایران موجود نیست. vc ها به طور کلی بخشی از یک اکوسیستم هستند که در نتیجه نداشتن این اکوسیستم در کشور ما، ضعیف عمل می‌کنند.
در رابطه با صندوق‌هایی که وضعیت مشخصی ندارند، باید گفت متولی که مجوز تاسیس به اینها داده باید سراغ آنها رفته و بررسی کند. درواقع بورس پس از مدتی باید ضوابط یا ضمانت اجرایی در قبال این موضوع داشته باشد. یعنی فعالیت آنها را معلق کرده یا به آنها مهلت می‌داد که تجدید ساختار کنند، مانند صندوق‌های دیگر موجود در بازار ولی ظاهرا چون به طور کلی ایران در توسعه اقتصادی به عنوان مقوله‌ای فراگیر مشکل دارد، vc ها هم که بخشی از این تصویر هستند، نتوانستند نقش مورد انتظار را ایفا کنند.
حال یا مقررات مشکل دارد یا نهاد ناظر خوب نظارت نمی‌کند و یا به آن مفهوم ما سرمایه‌گذاری ریسکی نداریم. در نهایت اینکه اصلا فعالیت‌های استارتاپی ما آنگونه که در دنیا شکل می‌گیرد، استارتاپی نیست. تمام استارتاپ‌های ایران مسیر دیگری را طی کردند و از مسیر vc به تکامل نرسیدند. اسنپ، دیجی کالا، فیلیمو، دیوار، شیپور و کافه بازار همه نمونه‌هایی هستند که با سرمایه‌های خصوصی فعالیت خود را شروع کردند.
منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۷۰
