شوک جدید به مذاکرات برجام

مذاکرات وین به‌طور ناگهانی و بدون اطلاع قبلی از امروز از سر گرفته می‌شود. شوک خبری زمانی رخ داد که ناگهان انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا در توییتر اعلام کرد که برای احیای برجام راهی وین است. ساعتی پس از اعلام این خبر وزارت خارجه ایران نیز خبر از سفر علی باقری به اتریش داد و این اخبار سرانجام با تایید سفر رابرت مالی به وین تکمیل شد. اکنون همه چیز مهیاست تا حداقل نمایندگان اروپا، ایران و آمریکا درباره پیش‌نویس بورل آخرین نظرات و جمع‌بندی‌های خود را ارائه و با یکدیگر تبادل نظر کنند.
 انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات هسته‌‌ای روز گذشته از سفرش به وین برای اجرایی شدن کامل برجام خبر داد. سرانجام بعد از مطرح شدن برخی گمانه‌‌زنی‌‌ها درباره ازسرگیری گفت‌وگوهای هسته‌‌ای آن هم بعد از یک دوره تنش بین تهران و واشنگتن، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات احیای توافق هسته‌‌ای در پیامی خبر داد که برای ازسرگیری این مذاکرات میان ایران و قدرت‌های جهانی راهی وین شده است. به گزارش «ایسنا»، انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین در صفحه توییترش نوشت: «در راه وین برای مذاکره درباره اجرایی شدن کامل برجام بر مبنای متن ارائه شده هماهنگ‌‌کننده مذاکرات[جوزپ بورل] در ۲۰ ژوئیه. از مقامات اتریش کمال قدردانی را دارم.»ساعاتی بعد خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود بدون ارائه جزئیات بیشتر گزارش داد «رابرت مالی» فرستاده ویژه ایالات متحده در امور ایران این هفته برای گفت‌وگو درباره احیای توافق برجام به وین سفر خواهد کرد.همچنین ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه از عزیمت هیات مذاکره‌‌کننده کشورمان به وین جهت ادامه مذاکرات برای رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران خبر داد. به گزارش «ایسنا»، سخنگوی وزارت امور خارجه در این رابطه گفت: «در چارچوب سیاست رفع تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان، هیات مذاکره‌‌کننده جمهوری اسلامی ایران به ریاست علی باقری مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران عازم وین شد.»
به گفته کنعانی، در این دور از گفت‌وگوها که به روال قبل با هماهنگ‌کنندگی اتحادیه اروپا برگزار خواهد شد، درباره ایده‌های مطرح‌‌شده از سوی طرف‌ها از جمله ایده‌های ارائه شده از سوی جمهوری اسلامی ایران که هفته جاری به طرف مقابل ارائه شد، بحث و تبادل نظر صورت خواهد گرفت.سخنگوی وزارت امور خارجه با تاکید مجدد بر عزم و اراده جمهوری اسلامی ایران بر دستیابی به یک توافق پایدار که ضامن حقوق و پاسدار منافع ملت ایران باشد، ابراز امیدواری کرد طرف‌‌های مقابل نیز با اتخاذ تصمیمات لازم و تمرکز جدی بر حل مسائل باقی‌‌مانده، شرایط را برای پیشبرد موثر گفت‌وگوها فراهم کنند.سه منبع آگاه به پولیتیکو گفتند که اتحادیه اروپا آخرین تلاش را برای نجات توافق هسته‌ای ایران انجام می‌دهد و همه مذاکره‌کنندگان را برای از سرگیری غیرمنتظره و ناگهانی مذاکرات در روز پنج‌شنبه فرا‌می‌خواند.
مذاکره‌کنندگان اکنون به وین می‌روند تا ببینند آیا امیدی باقی مانده است یا خیر. دیپلمات‌هایی از ایالات متحده، ایران، چین، روسیه، آلمان، بریتانیا و فرانسه و همچنین اتحادیه اروپا از آنجایی که ایران از گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا خودداری می‌کند، به عنوان میانجی حضور خواهند داشت. هنوز مشخص نیست مقامات حاضر در چه سطحی قرار دارند و مذاکرات تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. همان‌طور که در ماه‌های گذشته اتفاق افتاده است، جلسات عمدتا در هتل مجللی واقع در منطقه اول تاریخی وین برگزار می‌شود. آماده‌سازی برای نصب مجدد چادر رسانه‌ای در خارج از هتل نیز از روز گذشته آغاز شد. انتظار منابع آگاه از مذاکرات در سطح پایینی قرار دارد و هشدار دادند که هنوز خیلی زود است که بگوییم آیا مذاکرات موفقیت‌آمیز خواهد بود یا خیر. هنوز تعدادی از اختلافات برجسته و مهم وجود دارد که باید حل و فصل شوند، و مشخص نیست که آیا ایران موضع خود را پس از شکست دور قبلی مذاکرات در ماه مارس تغییر داده است یا خیر. با این حال، پیش‌نویس بورل به عنوان نقشه راه درباره چگونگی دستیابی به توافق اساسا از اوایل سال جاری آماده شده است. اما جنگ روسیه در اوکراین و به دنبال آن اختلاف بر سر اینکه آیا ایالات متحده عنوان تروریستی خود را از سپاه حذف خواهد کرد یا خیر، هرگونه توافق نهایی را متوقف کرده است.
این در حالی است که طی چند روز گذشته تنش‌‌ها بین ایران و آمریکا بالا گرفت؛ از یک سو آمریکا بار دیگر بر فهرست‌‌ تحریمی‌‌اش علیه ایران افزود و در مقابل تهران نیز اعلام کرد که گازدهی به نزدیک به ۵۰۰ سانتریفیوژ نسل IR۶ را آغاز کرده است. هر چند هیچ یک از طرفین با وجود به‌کار گرفتن چنین اقداماتی، از شکست مذاکرات سخن نمی‌‌گفتند یا تلاش می‌کردند طرف دیگر را مقصر ناکام ماندن گفت‌وگوها نشان دهند.

همچنان‌که جو بایدن، رئیس‌‌جمهور آمریکا روز دوشنبه در بیانیه‌‌‌‌ای که کاخ سفید آن را منتشر کرد، گفت: «ما در هماهنگی با متحدان و شرکای منطقه‌‌‌‌ای خود، پیشنهادی را برای بازگشت کامل و متقابل به اجرای برجام ارائه کرده‌‌‌‌ایم تا اطمینان حاصل شود که ایران هرگز به سلاح هسته‌‌‌‌ای دست نخواهد یافت.» همچنین آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در کنفرانس بازنگری ان‌‌پی‌‌تی با طرح این ادعا که ایران آماده پذیرش توافق بازگشت به توافق هسته‌‌‌‌ای نیست، گفت: «بازگشت به توافق هسته‌‌‌‌ای همچنان بهترین راه نتیجه برای ایالات متحده، ایران و کل جهان است.»
 

پیشنهاد متفاوت اتحادیه اروپا

جواد کریمی‌قدوسی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز درباره شروع دور جدید مذاکرات در وین که از ۲۰ اسفند ماه متوقف شده بود، گفت: «‌به احتمال زیاد دور جدید مذاکرات هسته‌‌ای بعد از تاسوعا و عاشورا آغاز خواهد شد.» به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، کریمی‌قدوسی در گفت‌وگویی درباره پیشنهاد جدید اتحادیه اروپا برای آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌‌ای تاکید کرد: «پیشنهاد جدید اتحادیه اروپا نسبت به پیشنهاد‌‌های قبلی مقداری متفاوت است؛ این موضوع به دلیل منطق قوی جمهوری اسلامی و سفر ناموفق رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه بوده است.» وی افزود: «در پیشنهاد جدید اروپا، بسیاری از مطالبات و خواسته‌های جمهوری اسلامی محقق شده است، اما هنوز یک الی دو مورد باقی مانده است که عمدتا مربوط به حوزه تحریم‌ها می‌شود.»
این نماینده ادامه داد: «اتحادیه اروپا در پیشنهاد جدید خود، نسبت به برخی از خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران نرمش نشان داده و مقداری مواضع خود را تعدیل کرده‌‌اند؛ البته جمهوری اسلامی نیز درحال بررسی این پیشنهاد است و به زودی جمع‌بندی نهایی خود را برای طرف مقابل ارسال خواهد کرد.» هرچند پیش‌تر «العربی‌‌الجدید» به نقل از منابع آگاه خبر داده بود که مسوولان ایرانی معتقدند طرح اروپا چیز مهم و بزرگی به پیش‌‌نویس توافق اضافه نکرده است و پیشنهاد کنونی به‌طور کافی سه مطالبه اصلی تهران را برآورده نمی‌کند. این سه مطالبه عبارتند از: «رفع تحریم‌ها، دادن ضمانت‌‌های کافی و همچنین اعلان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر بستن پرونده مربوط به اختلافات میان تهران و آژانس.»
 

موارد اختلافی چیست؟

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: «یکی از موارد اختلافی بین ایران و آمریکا این است که آمریکا می‌گوید در صورت بازگشت تحریم‌ها، سرمایه‌گذارانی که در ایران هستند، بلافاصله باید به کشورشان برگردند؛ درحالی که ایران این موضوع را قبول ندارد و در صورت بازگشت تحریم‌ها، غنی‌سازی باید تا بالای ۶۰ درصد ادامه پیدا کند. همچین سرمایه‌گذارانی که با ما قرارداد بسته‌‌اند، باید تا پایان قراردادشان در ایران حضور داشته باشند و تحریم نشوند.» وی در پایان خاطرنشان کرد: «به نظر می‌‌رسد با توجه به شرایط فعلی، نهایتا طرف آمریکایی به خواسته‌های ایران تن خواهد داد و می‌توانیم شاهد توافق و به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌‌ای باشیم.»
خبر ازسرگیری مذاکرات وین در پی این از سوی این مقام اتحادیه اروپا مطرح می‌شود که جوزپ بورل چند روز پیش در یادداشتی در فایننشال تایمز از کفایت مذاکرات خبر داد و گفت که متن پیشنهادی روی میز است و طرفین باید روی آن توافق کنند. پس از آن نیز رسانه عربی العربی الجدید در گزارشی به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات، جزئیات تازه‌‌‌‌ای درباره پیشنهاد مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا به ایران منتشر کرد و نوشت پیشنهاد انجام دیدار میان علی باقری‌کنی، مذاکره‌‌کننده ارشد ایران با انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در این طرح مطرح شده است.
روز یکشنبه نیز یک عضو هیات‌‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت که احتمالا به زودی دور جدید مذاکرات در وین برگزار خواهد شد. یعقوب رضازاده در گفت‌وگو با «ایسنا» اظهار کرد: «در چند روز گذشته اعضای کمیسیون امنیت ملی جلساتی با آقای باقری رئیس تیم مذاکره‌‌کننده هسته‌‌ای داشتند. طبق مباحث مطرح شده با توجه به تلاش‌‌‌‌های طرف‌‌‌‌های اروپایی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام، احتمالا در روزهای آینده دور جدید مذاکرات برگزار خواهد شد.»
رضازاده درباره مکان مذاکرات گفت: «احتمالا در وین برگزار خواهد شد.» همچنین پیش‌تر منابع العربی الجدید ادعا کردند که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز چهارشنبه گذشته در تماس تلفنی با جوزپ‌‌ بورل ملاحظات ایران درباره این پیشنهاد مقام اروپایی را به وی ابلاغ کرده و گفته است که ایران به‌طور کلی مخالفت‌هایی با طرح دارد اما تاکنون به‌طور رسمی مخالفت خود را اعلام نکرده است.

این منابع در ادامه تاکید کردند که امیرعبداللهیان به بورل گفته است ایران از پیشنهادها و ایده‌هایی که در راستای تکمیل مذاکرات و رسیدن به توافق هستند، استقبال می‌کند و همزمان خواستار انجام مباحثات بیشتر درباره پیشنهادهای اروپایی و همچنین پیشنهادهای تهران برای رسیدن به راه‌‌حل‌‌‌‌های مشترک است. اکنون قرار است دور جدیدی از گفت‌وگوها در وین برگزار شود؛ گفت‌وگوهایی بر مبنای طرح جوزپ بورل که گفته متن نهایی است و ایران نیز اعلام کرده جمع‌‌بندی‌‌هایی در این خصوص دارد که باید ارائه دهد.

طهمورث غلامی، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: «‌در روزهای اخیر ما شاهد این بودیم که ایالات متحده دو اقدام متفاوت انجام داد؛ نخست اینکه رئیس‌‌جمهور آمریکا اعلام کرد که آماده بازگشت متقابل به برجام است و در عین حال وزیر خارجه آمریکا در کنار وزرای خارجه بریتانیا و فرانسه بیانیه‌‌ای صادر کرده و خواهان آن شدند که ایران به برجام بازگردد. همزمان سخنگوی وزارت خارجه آمریکا و حتی وزیر خارجه این کشور اعلام کردند که آنها حاضر هستند بسته پیشنهادی جوزپ بورل را بپذیرند و الان فقط باید ایران این پیشنهاد را بپذیرد.» غلامی ادامه داد: «‌این مساله که آمریکایی‌‌ها اعلام کرده‌‌اند بسته پیشنهادی نماینده اتحادیه اروپا را می‌‌پذیرند و برای مذاکره آماده هستند نوعی اعمال فشار به ایران به شمار می‌‌رود. به این صورت که اگر تهران بسته پیشنهادی بورل را نپذیرد یا به میز مذاکره بازنگردد، مسوول بحران شناخته می‌شود.» این کارشناس تاکید کرد که اقدام اول آمریکا و کشورهای اروپایی این بود که نشان دهند آماده پذیرش بسته پیشنهادی بورل و احیای برجام هستند.
غلامی در ادامه گفت: «‌اقدام دوم آمریکا این بود که وزارت خزانه‌‌داری این کشور تحریم‌هایی را علیه‌‌ شرکت‌‌هایی که در بخش نفت ایران فعال بودند اعمال کرد و همزمان وال‌‌استریت ژورنال گزارشی به نقل از مقامات آمریکا منتشر کرد که در آن به جزئیات فروش نفت ایران در قالب یا به اسم نفت عراق پرداخته شده بود.»وی افزود: «به نظر من این دو اقدام نوعی پیام از سمت آمریکا به ایران بود مبنی بر اینکه می‌‌دانند که ایران چطور نفتش را می‌‌فروشد و اگر بخواهند می‌توانند مانع از آن شوند.»
این کارشناس تاکید کرد: «‌معمولا وزارت خزانه‌‌داری و حتی وزارت خارجه آمریکا وقتی تحریم‌هایشان نقض می‌شود آن را اعلام نمی‌کنند تا طرف مقابل و بازیگر نقض‌‌کننده تحریم‌ها هوشیار شود و روش خود را تغییر دهد.» غلامی با اشاره به اینکه هدف آمریکا از ذکر اسامی شرکت‌‌ها و اشخاص این بود که بگویند ما از این مسائل مطلع هستیم، افزود: «همچنین می‌خواستند به تهران هشدار دهند که اگر به میز مذاکرات بازنگردید در کنار تحریم‌هایی که اخیرا اعمال کرده‌‌اند می‌توانند مسیر فروش نفت ایران را نیز به زعم خود تحریم‌‌ کنند.» کارشناس مسائل بین‌الملل درباره واکنش ایران به این تحولات نیز توضیح داد: «‌از یک سو ایران نیز برای ازسرگیری مذاکرات احیای برجام اعلام آمادگی کرد و از سوی دیگر بعد از نصب سانتریفیوژهای پیشرفته، گازدهی به آنها را نیز آغاز کرد که این اقدام نیز نوعی فشار به طرف مقابل محسوب می‌شود.» غلامی تاکید کرد: «‌لذا می‌توان گفت که دو طرف تلاش کرده‌‌اند در آستانه مذاکرات هسته‌‌ای سطح فشار و تنش را بالا ببرند تا در این مذاکرات بتوانند از یکدیگر امتیازات بیشتری بگیرند.»
آخرین فرصت

همچنین این کارشناس گفت که مذاکرات پیش‌‌رو، احتمالا آخرین فرصت برای احیای توافق هسته‌‌ای خواهد بود. چراکه در ماه سپتامبر نشست شورای حکام آژانس را داریم و با توجه به صحبت‌های رافائل گروسی در روزهای اخیر درباره برنامه هسته‌‌ای ایران انتظار گزارش مثبتی از طرف ایشان را نمی‌توان داشت و ممکن است بیانیه یا قطعنامه‌‌ای علیه برنامه‌‌ هسته‌‌ای ایران صادر شود که در این صورت وضعیت متشنج خواهد شد. بنابراین این مذاکرات همچنان‌که بورل گفته آخرین فرصت احیای برجام است و من نیز تصور می‌کنم که برجام در این دور از گفت‌وگوها احیا خواهد شد./ دنیای‌اقتصاد