شرایط فعالیت در بازار SME ها تسهیل می‌شود؟
اقتصاد ایران شامل شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی کوچک و بزرگ بسیاری است. تعداد بنگاه‌ها و شرکت‌های کوچک و متوسط در این اقتصاد روز به روز در حال افزایش است. در بازار سرمایه ایران این شرکت‌ها در کنار شرکت‌های بزرگ در حال رقابت و رشد هستند. به تازگی با تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، شرایط خرید سهام در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) فرابورس ایران تسهیل شده است. بنابراین در این گزارش به بررسی این بازار و مکانیسم طرح جدید تصویب شده پرداخته شده است.
SME یا شرکت‌های Small & Medium Enterprises به‌معنای بنگاه‌های کوچک و متوسط است. اما مفهوم SME ها در بازارها و ادارات مختلف تعاریف متفاوتی دارد. دستورالعمل اجرایی چگونگی انجام معاملات سهام و حق تقدم خرید سهام این شرکت‌ها در بازار فرابورس در تاریخ دوم اردیبهشت ۱۳۹۵ تصویب شد. طبق این دستورالعمل معاملات در این بازار در دو تابلوی رشد و دانش‌بنیان قابل انجام است. پیشتر خریدار سهام شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار تنها اشخاص حقوقی و سرمایه‌گذاران نهادی بودند و سرمایه‌گذاران خرد حق خرید سهام این شرکت‌ها را نداشتند.
به تازگی اما با تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، شرایط خرید سهام در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس ایران تسهیل شد. بر این اساس و به منظور افزایش رونق بازار شرکت‌های کوچک و متوسط تسهیل رقابت یا حضور برخی فعالان دیگر و حمایت از این نوع شرکت‌ها، تصویب شد که سرمایه‌گذاران حرفه‌ای نیز بتوانند در این بازار فعالیت کنند. درواقع سرمایه‌گذاران حرفه‌ای از شرایط آسان‌تری نسبت به سرمایه‌گذاران نهادی برخوردار هستند.
تاکنون تنها اشخاص حقیقی که بیش از ۵ درصد یا بیش از ۵۰۰ میلیون تومان از ارزش اسمی اوراق بهادار در دست انتشار ناشر را خریداری می‌کردند، حق معامله در این بازار را داشتند که با اصلاح دستورالعمل و تجویز انجام معامله در این بازار توسط کلیه سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، اشخاص دیگری از قبیل اشخاص حقیقی که طی ۶ ماه اخیر در انتهای هر ماه، مانده حساب یا ارزش پرتفوی آنها مساوی یا بیشتر از ۵ میلیارد تومان باشد یا اینکه در ۶ ماه اخیر مجموع ارزش معاملات آنها در بورس تهران و فرابورس ماهانه حداقل ۲ میلیارد تومان باشد، مجاز به انجام معامله در این بازار خواهند بود.
همچنین، طبق اصلاحات اخیر، دامنه نوسان معاملات این بازار ۵ درصد در نظر گرفته شد، این در حالی است که در گذشته معاملات در این بازار فاقد دامنه نوسان بود. علاوه بر این، در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط، عملیات بازارگردانی طبق «دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران» یا طبق قرارداد بازارگردانی که نمونۀ آن به تأیید فرابورس رسیده است، انجام می‌شود.
بر این اساس از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۳۹۹ تعداد ۱۲ شرکت در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس پذیرفته شدند. همچنین ارزش بازار تمام شرکت‌هایی که در بازار SME ها پذیرفته شده‌اند بیش از ۲۶ هزار میلیارد ریال است. از بین اینها، شرکت راهیان فردا با نماد «هفردا» قدیمی است و نماد آن حذف شده است. همچنین در حال حاضر معاملات سهام اکثر این شرکت‌ها ممنوع و متوقف است و در این بازار قابل معامله نیستند و تنها شرکت‌های کیا الکترود شرق، گز سکه، مجتمع پترو صنعت گامرون، ماداکتو استیل کرد و مجتمع تولیدی نیلی صنعت کرمان مجاز بوده و قابل معامله هستند. ارزش بازار این پنج شرکت هم در مجموع بیش از ۲۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال است. همه اینها نشان می‌دهد که برخلاف برنامه‌های اولیه مبنی بر گسترش حضور SME ها در فرابورس و افزایش حمایت از آنها چنین به نظر می‌رسد که این طرح موفق نبوده است و SME ها فضای بسیار کوچکی از بازار سرمایه را اشغال کرده‌اند.
هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۷۳
