سامانه بومی معاملات چه تاثیری روی معاملات بازار دارد؟

شهریور ماه سال گذشته بود که مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس از تولید و آماده شدن سامانه جدید معاملاتی بومی خبر داد که به گفته وی این سامانه کمک می‌کند همگام با گسترش و توسعه بازار، سیستم‌های معاملاتی با مشکلات کمتری مواجه شوند. همچنین سامانه جدید از نظر امکانات، شبیه به سامانه معاملاتی موجود بوده و تفاوت چندانی با آن ندارد اما از نظر توسعه‌پذیری و مقدار فشاری که می‌تواند تحمل کند، پیشرفته‌تر است و کمک می‌کند همزمان با توسعه بازار، سیستم‌های معاملاتی با مشکلات کمتری مواجه شوند.

بر این اساس روح‌اله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس در گفت‌وگو با هفته‌نامه اطلاعات بورس در مورد آخرین وضعیت سامانه بومی معاملات و اینکه راه‌اندازی این سامانه به کجا رسید، توضیح داد.
* درمورد آخرین وضعیت سامانه معاملاتی توضیح دهید.
سامانه معاملاتی فعلی که برای بورس، فرابورس، بورس انرژی و بخشی از معاملات بورس کالا استفاده می‌شود اصالتاً یک سامانه فرانسوی است که در سال‌های گذشته خریداری شده و حدود شش سال پیش هم به‌روزرسانی شد و برای اینکه ظرفیت‌های بالاتری در سامانه معاملاتی داشته باشیم و بتوانیم معاملات بیشتری را پوشش دهیم توسعه‌هایی توسط شرکت مدیریت فناوری بورس بر روی این سامانه انجام شده و شرایط خوبی دارد. در حال حاضر که تعداد معاملات زیاد نیست و سامانه وضعیت متعادلی دارد بیشتر بر روی کارهای توسعه‌ای، افزایش ظرفیت و بهبود زیرساخت‌ها متمرکز شده‌ایم که با رونق مجدد بازار، اتفاقات سال ۱۳۹۹ تکرار نشود و بتوانیم پاسخگوی نیازمندی‌های بازار باشیم. همچنین توسعه‌های دیگر شرکت در حوزه سامانه‌های نظارتی انجام شده است. در زمینه تشویق سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق سایت فیپیران و اطلاع‌رسانی بیشتر از سایت tsetmc اقداماتی در حال انجام است.
* بومی‌سازی سامانه معاملات به کجا رسید؟
از طریق شرکت مشترکی که توسط شرکت مدیریت فناوری بورس و دانشگاه تهران تأسیس شد، سامانه معاملات بومی تولید شده و آماده بهره‌برداری است اما در حال حاضر به دلیل اینکه نیاز به برخی تصمیم‌گیری‌های کلان در حوزه سیاست‌گذاری بازار وجود دارد هنوز معاملاتی به این سامانه منتقل نشده و باید فرآیند نصب و راه‌اندازی آن انجام شود. نیاز به یکسری تصمیماتی داریم که باید افراد ذی‌نفع در این موضوع مخصوصا سازمان بورس و بورس‌ها در مورد آن تصمیم‌گیری کنند چون از حوزه فنی خارج است. به همین دلیل هنوز تصمیم‌گیری‌ها به‌طور کامل انجام نشده و قاعدتاً هر تصمیمی در این زمینه گرفته و به شرکت مدیریت فناوری بورس ابلاغ شود، در راستای انجام آن اقدام می‌کنیم.
* در سال جاری شاهد بهره‌برداری این سامانه خواهیم بود؟
از تکالیف مجمع شرکت مدیریت فناوری بورس این است که امسال از سامانه بهره‌برداری کند اما بخشی از این تکلیف وابسته به سیاست‌هایی است که توسط ارکان بازار اخذ می‌شود. تمام تلاش خود را می‌کنیم بخشی از معاملات که ریسک کمتری برای بازار دارد را به این سامانه منتقل کنیم. حدود چهار سال است گروهی از متخصصان کشور بر روی این سامانه معاملاتی کار کرده و نتایج خوبی به دست آوردند و حداقل به قدری ارزشمند است که بخواهیم سامانه را راه‌اندازی و بخشی از معاملات را به آن منتقل کنیم که ریسک‌ها را کاهش دهیم و بعد از آن بتوانیم در راستای توسعه این سامانه اقدام کنیم. در سال گذشته به دلیل تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری‌های کلان به واسطه تغییرات مدیریتی، سامانه دستخوش مشکلاتی شد و نتوانستیم از آن استفاده کنیم اما در حال حاضر بر روی بخش‌های مختلف سامانه کارهایی در حال صورت گرفتن است مانند اضافه کردن ماژول‌های جانبی تا درنهایت سیاست‌گذاری کلی انجام شود. همچنین نکته دیگر اینکه زیر بار بردن سامانه هزینه‌هایی دارد به همین جهت به یکسری سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت هم نیاز است بنابراین انتظار می‌رود بر اساس تکلیفی که در مجمع امسال برای شرکت مدیریت فناوری بورس قرار داده شده، بتوانیم سامانه را راه‌اندازی کنیم تا بازار سرمایه از مزایای آن استفاده کند.
* چندی پیش شرکت فرابورس اعلام کرد قصد دارد سامانه معاملاتی جدا برای خود راه‌اندازی کند؛ درست است بورس‌ها هرکدام سامانه معاملاتی جدا برای خود داشته باشند؟ و اگر قرار باشد این اتفاق رخ دهد نقش سپرده‌گذاری مرکزی و شرکت مدیریت فناوری بورس در این موضوع چیست و چگونه باید هماهنگ شود؟
از نظر استاندارد کلی در دنیا اصولاً سامانه‌های معاملاتی زیرمجموعه بورس‌ها هستند یعنی اگر حتی شرکتی مانند شرکت مدیریت فناوری در بورس‌های دنیا وجود داشته باشد که متولی حوزه تکنولوژی و سامانه معاملاتی در بازار سرمایه باشد به نهاد ناظر تعلق ندارد بلکه متعلق به بورس‌هاست چون اصل کسب‌وکار و توسعه بورس‌ها بر مبنای حوزه فناوری اطلاعات است.

 اما به دلیل شرایطی که بازار در سال‌های ۸۴ و ۸۵ داشت یعنی وقایعی که بعد از اصلاح قانون بازار سرمایه اتفاق افتاد، قانون جدید نوشته شد، نهاد ناظر نقش پررنگ‌تری گرفت، سازمان بورس و بورس‌هایی که حضور نداشتند تشکیل شد، ماهیت بورس تهران شکل گرفت و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ایجاد شد. شاید در آن زمان تصمیم درست این بود که شرکت مدیریت فناوری بورس در اختیار نهاد ناظر باشد تا در راستای توسعه بازار به صورت مؤثرتری بتواند از این بازوی خود استفاده کند.
همچنین احتمالاً به همین دلیل در آن زمان این شرکت به بورس واگذار نشد با وجود اینکه اسم خود را از بورس تهران می‌گیرد اما سازمان بورس همچنان سهامدار اصلی آن باقی ماند و بعد از آن هم زیرساخت بورس‌هایی مانند فرابورس و بورس انرژی که ایجاد شدند توسط شرکت مدیریت فناوری بورس تأمین می‌شود اما مدل استاندارد در جهان می‌گوید شرکت‌های IT باید متعلق به بورس‌ها باشند چون اصلی‌ترین مزایای رقابتی آنها با یکدیگر ابزار و سامانه معاملاتی است که به واسطه آن سامانه‌ها در اختیار بورس‌ها و مشتریان آنها قرار می‌گیرد و مبنای توسعه همه بورس‌هاست. تشخیص فرابورس برای داشتن سامانه معاملاتی جداگانه از نظر ساختار و تئوری درست است اما باید در نظر داشته باشیم حوزه سامانه معاملاتی و انجام معاملات در سامانه مجزا برای شروع نیاز به سرمایه‌گذاری سنگینی دارد و به‌نظر می‌رسد بر اساس شرایط موجود فرابورس چنین موضوعی دور از ذهن است که بتواند این حجم از سرمایه‌گذاری را در حوزه فناوری اطلاعات انجام دهد.
بنابراین در ابتدا باید راهکارهای عملیاتی و بودجه مورد نیاز را به دقت برآورد کرد تا وارد فضای ناشناخته نشوند که هزینه‌های هنگفتی را به خود و سهامداران تحمیل کنند مخصوصاً شرکت فرابورس که سهامی عام است و سهامدار خرد دارد و عموم مردم در این شرکت سرمایه‌گذاری کرده‌اند. پیشنهاد مناسب‌تر این است که  بورس‌ها از ظرفیت موجود در شرکت مدیریت فناوری بورس استفاده کنند و آن بخش از سرمایه‌گذاری که می‌خواهند در این حوزه انجام دهند برای کارایی و تأثیرگذاری بیشتر از طریق سرمایه‌گذاری در شرکت مدیریت فناوری بورس انجام دهند چون این شرکت تجربه ۲۸ ساله در حوزه‌ سامانه‌های معاملاتی دارد و یکی از موارد اصلی که می‌تواند منجر به شکست یا موفقیت شرکتی شود مخصوصاً در شرایط امروز منابع و سرمایه‌های انسانی متخصص است که این شرکت ثابت کرده پرسنل متخصص خود را دارد و می‌تواند موفقیت‌های خوبی رقم بزند. بنابراین به‌نظر می‌رسد می‌توان از این ظرفیت به صورت مؤثرتری استفاده کرد؛ درست است که شرکت‌های IT متعلق بورس‌ها هستند اما به ندرت دیده شده که بورس‌ها شرکت‌های متعدد فناوری اطلاعات تأسیس کنند و قصد داشته باشند این کار را به‌صورت مستقل انجام دهند. کشورهایی مانند ایران که بورس‌های مختلف دارد در حوزه IT تمرکز خود را حفظ کرده‌اند حتی شرکت سپرده‌گذاری آنها چون بخش عمده‌ای از عملیات‌های سپرده‌گذاری وابسته به حوزه فناوری اطلاعات است در این حوزه تمرکز کرده و شرکت مشترکی بین آنها شکل گرفته که مأموریت IT ها را برعهده دارد.
* برای رفع مشکلات سامانه معاملاتی در روزهای پرحجم معاملاتی چه برنامه‌ای دارید؟
معمولا برای توسعه سامانه معاملات در فضای IT از زمان‌های آرام بازار استفاده می‌شود، در حال حاضر بازار شرایط آرامی دارد و حجم معاملات زیاد نیست بنابراین زمان مناسبی برای توسعه سامانه‌های معاملاتی، افزایش ظرفیت‌ها و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای دوره‌های رونق بعدی است. بر این اساس تقریبا از اوایل سال گذشته به‌صورت جدی و با سرعت بیشتری بر روی این حوزه کار کردیم؛ به‌روزرسانی زیرساخت‌هایی در حوزه شبکه و سخت افزار انجام شد. همچنین  بر روی سامانه معاملات هم توسعه‌های متعددی انجام شده که سامانه موجود ظرفیت‌های بالاتری داشته باشد تا حتی اگر حجم معاملات سال ۱۳۹۹ اتفاق افتاد و فشار زیادی برای سامانه ایجاد شد، سامانه معاملاتی به کار خود ادامه دهد بنابراین از فرصت آرامش بازار برای افزایش ظرفیت استفاده می‌کنیم گرچه شاید در زمان آرامش افراد کمتر چنین حسی داشته باشند که باید برای توسعه اقدام کنند اما حوزه فناوری اطلاعات حساسیت‌های خاصی دارد به همین دلیل تمام تلاش خود را می‌کنیم باتوجه به ظرفیت‌هایی که در اختیار ما قرار می‌گیرد و چارچوب‌هایی که باید براساس آنها تصمیم‌گیری شود حداکثر افزایش ظرفیت را انجام دهیم تا در دوره رونق بعدی اتفاقات قبلی تکرار نشود و بتوانیم ظرفیت بالاتری را پوشش دهیم.
* و نکته آخر…
در حوزه توسعه ابزارها و سامانه‌های معاملاتی نقش فناوری اطلاعات بسیار پررنگ است و همچنین در حوزه فناوری اطلاعات نیروی متخصص بیشترین تأثیر را دارد. به همین دلیل باید برای حفظ این نیروها حداکثر تلاش را کرد.

بر این اساس آموزش متخصصان جدید یکی از مأموریت‌های اصلی ما در حوزه توسعه فناوری اطلاعات است که باید به آن عمل کنیم.  همچنین باید قبول کرد بازار کار امروز چه در ایران و چه در باقی نقاط دنیا چارچوب‌های متفاوتی دارد، در این حوزه شرکت مدیریت فناوری بورس نگرانی‌هایی دارد و انتظار می‌رود با سیاست‌هایی که توسط نهادهای تصمیم‌گیر اخذ می‌شود باعث تضعیف در حوزه منابع انسانی متخصص نشویم چون اگر نتوانیم نیروی متخصص را حفظ و در راستای توسعه آنها گام برداریم مسلماً در توسعه‌های فناوری اطلاعات موفق نخواهیم بود.

همراز فیروزی – خبـرنــگار