فعالیت و موفقیت در هر بازار نیازمند دانش تخصصی و آشنایی با اصطلاحات رایج آن است و بازار سرمایه نیز از این قائله مستثنا نیست. در بازار‌هایی مانند بورس و فرابورس با اصطلاحاتی برخورد می‌کنید که آشنایی و بهره‌گیری از بسیاری از آن‌ها می‌تواند برای شما سودآور باشد.
اگر به تازگی شروع به سرمایه‌گذاری در بازار بورس کرده‌اید، حتماً این سؤال برای شما پیش‌آمده است که عرضه اولیه سهام چیست و چه مزایایی دارد؟ واقعیت این است که آشنایی با مفهوم و نحوه خرید عرضه اولیه به بسیاری از تازه‌واردان بازار بورس و فرابورس کمک کرده و در مدت‌زمان کمی، سود نسبتاً زیادی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند. تقریباً نزدیک به ۹۰ درصد عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها توانسته‌اند بین ۲۰ تا ۳۰ درصد سود برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند. بنابراین، این نوع سرمایه‌گذاری می‌تواند ریسک کمتری را برای تازه‌واردان به وجود آورد. در این مطلب به زبان ساده خواهیم گفت که مفهوم و مزایای عرضه اولیه چیست و به چه روش‌هایی انجام می‌شود.
عرضه اولیه بورس چیست؟
عرضه اولیه سهام در واقع اصطلاحی است که از ترجمه عبارت انگلیسی Initial Public Offering (IPO) گرفته می‌شود و به نخستین تجربه عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس یا فرابورس گفته می‌شود. توجه داشته باشید که این شرکت به تازگی تأسیس نشده است؛ بلکه به تازگی برای عضویت و جذب سرمایه در بازار بورس واجد شرایط شده و می‌تواند درصد مشخصی از سهام خود را برای اولین بار در این بازار مالی عرضه کند.
شرایط «درج نماد» و کسب مجوز‌های لازم برای حضور شرکت‌ها در بازار بورس بسیار دشوارتر از بازار فرابورس است و صلاحیت آن‌ها با تعیین ارزش، تخمین سودآوری آتی، تخمین نرخ بازدهی مورد انتظار سرمایه‌گذار و… به اثبات می‌رسد.
شرایط و نحوه انجام خریدوفروش عرضه اولیه با سهام عادی اندکی متفاوت است و معمولاً بسیاری از سرمایه‌گذاران تمایل به خرید آن‌ها دارند. اگر بخواهیم در یک جمله بگوییم که دلیل تمایل زیاد سرمایه‌گذاران بازار بورس به خرید عرضه اولیه سهام چیست، تنها میزان سود بالا در زمان کم و ریسک پایین آن را می‌توان کافی دانست.
جالب است بدانید که حتی در برخی از عرضه اولیه‌ها شاهد سود ۱۰۰ درصدی بوده‌ایم. بسیاری از فعالان بازار بورس می‌توانند با سرمایه‌های اندک برای خرید سهام اولیه اقدام کنند و در این میان، برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر با ریسک بالاتر آماده شوند.
مزایای عرضه اولیه سهام برای شرکت‌ها
همان‌طور که بیان شد، درج نماد شرکت‌ها در بازار بورس بسیار دشوارتر از حضور در فرابورس است. این شرکت‌ها معمولاً طی چند سال فعالیت مطلوب، به شرایط مطلوب‌تری از نظر برآورد‌های الزامات قانونی رسیده‌اند. بنابراین، با جذب سرمایه و خریدوفروش سهام آن‌ها در بازار بورس، احتمال بازدهی مثبت در زمان کم بسیار زیاد است. به این ترتیب، ورود این شرکت‌ها به بازار بورس می‌تواند مزایای متعددی را متوجه این شرکت‌ها کند که مهم‌ترین آن‌ها موارد زیر هستند:
- با ورود و عرضه سهام شرکت‌ها در بازار بورس، تأمین مالی شرکت به سهولت انجام می‌شود.
- ورود به بازار بورس موجب افزایش نقدشوندگی سهام و تقلیل هزینه سرمایه می‌شود.
- قدرت چانه‌زنی نهاد‌ها و شرکت‌ها بعد از ثبت نماد در بازار بورس به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
- اعتبار شرکت در بازارهای داخلی و بین‌المللی با حضور در بازار بورس افزایش پیدا می‌کند.
- بهبود سیستم اطلاعات حسابداری شرکت و افزایش کنترل‌های داخلی از جمله الزامات و مزایای حضور بازار بورس به شمار می‌آید.
- ساختار‌های مالی و اقتصادی سازمان‌ها و شرکت‌ها پس از ورود و عرضه سهام در بازار بورس بهبود می‌یابد و به تبع آن، الزامات پذیرش اوراق بهادار رعایت می‌شوند.
دلایل جذاب بودن عرضه اولیه برای سرمایه‌گذاران
سرمایه‌گذاری در بازار بورس قطعاً بازدهی بیشتر و سریع‌تری نسبت به خرید طلا، ملک، ارز و… خواهد داشت. معمولاً برای کسب سود از خرید طلا و ملک باید بیش از ۱ یا دو سال از خریدوفروش آن‌ها خودداری کرد. این در حالی است که بسیاری افراد به صورت ماهانه، روزانه و حتی دقیقه‌ای از بورس سود به دست می‌آورند. لازم به ذکر است که فعالیت در بازار بورس نیازمند دانش، مهارت تحلیل بازار و روحیه ریسک‌پذیر است؛ اما سرمایه‌گذاری در ملک، طلا و امثال آن‌ها ریسک بسیار پایینی دارد. پس دلیل تمایل افراد به خرید سهام و
عرضه اولیه سهام چیست؟
بازدهی مطلوب در زمان کوتاه
در میان روش‌ها و ترفند‌های مختلف افزایش سود در بازارهای مالی، خرید عرضه اولیه یکی از محبوب‌ترین‌ها به شمار می‌آید. زیرا این سهام باقیمتی پایین‌تر از ارزش ذاتی آن‌ها عرضه می‌شوند و در مدت زمان کوتاهی شاهد رشد مطلوب قیمت آن‌ها خواهیم بود. بنابراین، بسیاری افراد تمایل دارند این سهام را خریده و پس از افزایش قیمت بفروشند. تجربه ثابت کرده است که اکثر عرضه اولیه‌ها موفق بوده و ریسکی در خرید آن‌ها وجود ندارد. بنابراین، نیاز به تحلیل‌های خاص، پیگیری هر روزه و پذیرش ریسک ندارند. بسیاری از تازه‌واردان بازار بورس به دلایل مذکور از عرضه اولیه بورس استقبال می‌کنند.
امکان بهره‌مندی تمام شرکت‌کنندگان در عرضه اولیه
یکی دیگر از دلایل محبوبیت عرضه اولیه بورس در میان فعالان بازار بورس، تغییر روش تخصیص عرضه اولیه به بوک بیلدینگ (Book Building) است. عرضه اولیه سهام تا پیش از این با یک قیمت ثابت و در زمان مشخص انجام می‌شد. بنابراین، هر کسی که زودتر سفارش خود را ثبت می‌کرد، اولویت تخصیص سهام با ایشان بود. به‌این‌ترتیب، بسیاری افراد موفق به خرید سهام اولیه شرکت‌ها نمی‌شوند. این در حالی است که اکنون و پس از تغییر روش، سهام بین تمام عرضه‌کنندگان تقسیم می‌شود و اولویت بر اساس زمان ثبت سفارش نیست. اگرچه در این روش ممکن است میزان سهام کمتری به هر کد بورسی تعلق بگیرد؛ اما خوشبختانه هیچ‌کس برای بهره‌گیری از این فرصت ناکام نمی‌ماند.
عرضه اولیه به چه روشی انجام می‌شود؟
روش‌های متعددی برای انجام عرضه اولیه وجود دارند؛ اما دو روش بوک بیلدینگ و حراج (اولویت زمان) از جمله رایج‌ترین روش‌هایی هستند که اغلب شرکت‌ها از آن‌ها بهره می‌گیرند. اما ویژگی‌ها و مزایای هر یک از این دو روش عرضه اولیه چیست؟
بوک بیلدینگ
اگر از بسیاری از فعالان بازار بورس بپرسید که بهترین روش انجام عرضه اولیه سهام چیست، قطعاً از مشخصه‌ها و مزایای روش بوک بیلدینگ برای شما صحبت می‌کنند. در حال حاضر اکثر عرضه‌های عمومی به روش بوک بیلدینگ انجام می‌شوند. برای خرید عرضه عمومی به روش بوک بیلدینگ، ورود سریع به سیستم و ثبت سفارش عجولانه در یک زمان مشخص الزامی نیست.
معمولاً یک بازه زمانی ۱ الی ۲ ساعته به عنوان زمان ثبت سفارش برای تمام شرکت‌کنندگان در عرضه اولیه مشخص می‌شود و افراد می‌توانند با آرامش به ثبت سفارش خود بپردازند. در این روش، حداکثر تعداد سهام و یک قیمت کارشناسی شده به عنوان کف قیمتی و مشخص می‌شود. افراد می‌توانند سهام موردنظر خود را با قیمتی در حدود ۵ تا ۲۰ درصد بیشتر از کف مشخص شده و تعداد سهم برابر یا کمتر از حداکثر تعداد مجاز سفارش دهند. در نهایت بسته به تعداد افراد و سهام، سهم‌ها میان افراد تقسیم می‌شوند. در این روش، اولویت با کسانی است که قصد خرید سهام با بیشترین قیمت را دارند. البته دقت کنید که قیمت بسیار بالاتری را برای خرید سهام ثبت نکرده باشید. در روش بوک بیلدینگ همه شرکت‌کنندگان موفق به خرید و بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری می‌شوند.
حراج (اولویت زمان)
در روش حراج، سازمان بورس از قبل مشخص می‌کند که قیمت عرضه اولیه سهام چیست و در چه روز و ساعتی می‌توانید اقدام به خرید کنید. برخی شرکت‌ها به دلیل ترافیک بالای خرید عرضه عمومی سهام، زمان ثبت سفارش را به بعد از ساعت کاری بازار بورس (بعد از ساعت ۱۲:۳۰) اعلام می‌کنند. به‌این‌ترتیب، اختلالی در ارتباط با سیستم ایجاد نمی‌شود. شما باید در زمان مقرر در حراج حاضر شده و سریعاً اقدام به خرید کنید؛ زیرا در این روش اولویت با افرادی است که سریع‌تر اقدام به خرید کرده‌اند. بسیاری افراد به همین دلیل موفق به خرید سهام نمی‌شوند.
در ادامه توجه داشته باشید که سفارش شما باید در محدوده تعداد و با قیمت مشخص باشد. برای مثال، اگر سازمان بورس اعلام کرده باشد که حداکثر تعداد سهام و قیمت هر سهم به ترتیب ۱۵۰۰ و ۱۰۰۰ است، شما باید به این اصول پایبند باشید. برای مثال، شما نمی‌توانید ۱۵۰۱ سهم را خریداری کنید و با خطای «شما مجاز به این تعداد خرید نیستید» مواجه می‌شوید و در این فاصله زمانی ممکن است فرصت خرید را از دست داده باشید. لازم به ذکر است که خرید تعداد سهام کمتر (۱۳۰۰ در مثال) امکان‌پذیر است.
مراحل خرید عرضه اولیه سهام
اگر می‌خواهید بدانید شرایط و ابزار لازم برای خرید عرضه اولیه سهام چیست، با برداشتن چهار قدم همراه ما می‌توانید سفارش خود را ثبت کنید. این چهار قدم به طور خلاصه شامل موارد زیر هستند:
قدم اول: ثبت‌نام و دریافت کد بورسی
هر فرد برای حضور و فعالیت در بازار بورس به یک کد بورسی نیاز دارد. کد بورسی را می‌توانید با ثبت‌نام در سامانه سجام بورس و مراجعه به یکی از کارگزاری‌های مجاز دریافت کنید. بعد از احراز هویت و انتخاب کارگزاری، یک نام کاربری به همراه رمز ورود به سامانه معاملاتی به شما تعلق می‌گیرد. در حال حاضر بیش از ۱۵۰ کارگزاری فعال در ایران وجود دارند که فعالین بازار سرمایه از طریق سامانه آنلاین آن‌ها و در پورتفوی خود می‌توانند اقدام به معامله سهام و اوراق بهادار کنند. برای تکمیل این مرحله به مشخصات و مدارک شناسایی شامل کارت ملی و شناسنامه نیاز خواهید داشت.
قدم دوم: اطلاع از زمان عرضه اولیه
زمان دقیق عرضه اولیه شرکت‌ها از طریق رسانه‌های مختلف و اخبار قابل پیگیری هستند. بااین‌حال، معمولاً کارگزاری‌ها اطلاع‌رسانی زمان عرضه‌های عمومی سهام را به‌عنوان یکی از خدمات خود به کاربران ارائه می‌دهد. به‌این‌ترتیب، حداقل از چند روز قبل شما از تشکیل شدن عرضه اولیه بورس، زمان دقیق شامل روز، ساعت و محدوده زمانی مجاز برای ثبت سفارش، سهمیه هر کد معاملاتی، محدوده یا کف و سقف قیمت هر سهم و… مطلع می‌شوید.
قدم سوم: برآورد سهمیه هر کد معاملاتی در عرضه اولیه
همان‌طور که بیان شد، برای هر کد معاملاتی سهمیه یا تعداد سهام مجاز مشخص شده است. اما معمولاً به دلیل تعداد بالای شرکت‌کنندگان در عرضه عمومی، به هر فرد تعداد کمتری نسبت به این محدوده تخصیص پیدا می‌کند. بنابراین، با توجه به تعداد افرادی که در عرضه اولیه‌های گذشته شرکت کرده‌اند و احتمالاً در عرضه‌های بعدی نیز شرکت می‌کنند؛ تعداد سهمی که به هر کد بورسی تخصیص پیدا می‌کند قابل پیش‌بینی خواهد بود. سپس متناسب با قیمت همان میزان سهم، نقدینگی و قدرت خرید تأمین می‌کنیم.
قدم آخر: حساب پورتفوی شما باید به میزان تقریبی سهمیه هر کد معاملاتی شارژ شده باشد. به‌این‌ترتیب، می‌توانید سفارش خود را در زمان مشخص شده برای عرضه اولیه ثبت کنید. در کنار اطلاع‌رسانی‌های رسانه‌ها و پیامک کارگزاری در مورد بازه زمانی عرضه، همچنین می‌توانید از طریق مشاهده پیام‌های ناظر در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران یا سامانه کارگزاری خود به اطلاعات دسترسی پیدا کنید.
عوامل موثر در رشد قیمت سهام پس از عرضه اولیه چیست
رشد قیمت سهام خریداری شده از روز بعد از اتمام فرایند عرضه اولیه آغاز می‌شود؛ اما قطعاً این روند صعودی همیشگی نخواهد بود. معمولاً در ابتدا شاهد افزایش تقاضا برای سهام جدید بازار هستیم. بااین‌حال، هیچ‌یک از سهامداران تمایل به فروش ندارند و همه به انتظار یک فرصت مناسب برای فروش در بالاترین قیمت ممکن نشسته‌اند.
تقاضای بالا و عدم وجود عرضه موجب افزایش قیمت ۵ درصدی در هر جلسه معاملاتی می‌شود. با افزایش قیمت، سهامداران شروع به فروش سهام می‌کنند و به مرور زمان شاهد به تعادل رسیدن عرضه و تقاضا خواهیم بود. در زمان تعادل این دو رکن، میزان عرضه از طرف سهامداران و تقاضا از جانب سایر فعالان بازار بورس تقریباً مساوی است.
زمان مناسب فروش سهام عرضه اولیه
ملاک مناسب برای فهمیدن زمان درست فروش عرضه اولیه چیست؟ با توجه به اینکه عرضه‌های اولیه هیچ اطلاعات مفیدی برای تحلیل رفتار سهم‌ها در اختیار فعالان قرار نمی‌دهند، ارزش ذاتی سهم می‌تواند به یک ملاک خوب برای زمان مناسب فروش سهام عرضه اولیه تبدیل شود. در این ترفند، شما باید سهام را تا زمانی که قیمت سهام به بالای ارزش ذاتی می‌رسد نگه دارید.
این مرحله ممکن است بیشترین قیمت و بهترین زمان برای فروش سهام باشد. بااین‌حال، بعد از این مرحله تصمیم با شما خواهد بود و می‌توانید فروش را آغاز کنید یا در صورت مشاهده پتانسیل سودآوری در شرکت، همچنان سهام را حفظ کنید.
سخن پایانی
عرضه اولیه معمولاً به صورت ماهی یک‌بار اتفاق می‌افتد؛ بااین‌حال، ممکن است حتی تا ۳ یا چهار ماه نیز هیچ شرکتی وارد بازار بورس نشود و عرضه اولیه در پیش رو نداشته باشیم. به‌این‌ترتیب، بهتر است در تمام عرضه اولیه‌ها شرکت کرده و سود خود را از آن کسب کنید. برخی از کارگزاری‌ها همچنین امکان خرید اعتباری (خرید بدون قدرت خرید و با استفاده از اعتبار کارگزاری) را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند.
منبع: بورس نیوز
