رابطه خنثی کننده رشد اقتصادی

رابطه مبادله در کف پانزده سال اخیر قرار گرفته است. رابطه مبادله یکی از مهمترین ابزارها برای تجزیه و تحلیل مسائل اقتصاد کلان و توسعه اقتصادی از قبیل منافع حاصل از بازرگانی بین المللی، تحولات حجم و ترکیب مبادلات و اثر آن بر روی سطح دستمزدها، رفاه عمومی و درآمد ملی محسوب میشود. این متغیر شاخصی است که بررسی رفتار آن طی زمان به عنوان معیاری برای بررسی میزان برخورداری از منافع تجارت بین الملل در هر کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تاریخچه رابطه مبادله در سال های اخیر در ایران

از دیدگاه اقتصاددانان جدید رابطه مبادله یکی از مهمترین ابزارهای تجزیه و تحلیل مسائل اقتصاد کلان است، به طوریکه تغییرات رابطه مبادله کشورها اثر مستقیمی بر رفاه آنها دارد. بهبود رابطه مبادله کشورها را قادر می سازد تا در همان سطح درآمدی صادرات کالای بیشتری را خریداری کنند و کاهش رابطه مبادله قدرت خرید کشورها را در بازارهای جهانی کاهش می‌دهد.

رابطه مبادله خالص

این رابطه مبادله ساده ترین و متداول ترین نوع رابطه مبادله است که نشان می‌دهد کشورها به ازای یک واحد از صادرات، چه میزان کالا وارد می‌کنند. به عبارت دیگر بهبود رابطه مبادله خالص بیانگر آن است که یک کشور با صدور مقادیر مشخصی از کالا میتواند حجم بیشتری از واردات را به دست آورد و تنزل آن نشان دهنده این است که با صدور مقادیر مشخصی از کالا، حجم کمتری از واردات به دست خواهد آورد.

رابطه مبادله خالص ایران طی سالهای (۱۳۵۱-۱۳۳۸ ) حدود ۵۰ در حال تغییر بوده و روند باثباتی داشته، اما در سال ۱۳۵۲ در اثر شوک نفتی به صورت ناگهانی افزایش یافته به طوریکه در سال ۱۳۵۸ به رقم بی سابقه ۲۸۸ رسیده است.

باآغاز جنگ تحمیلی روند رابطه مبادله خالص روبه افول گذاشته است. از سال ۱۳۶۵ به بعد و بجز سال ۱۳۶۶ ،این رقم تا سال ۱۳۷۲ زیر ۱۰۰ بوده است. از سال ۱۳۷۲ وبا اتمام برنامه اول روند رابطه مبادله با بهبود موقت مواجه شده، اما بلافاصله وهمزمان با کاهش جهانی قیمت نفت در سال ۱۳۷۷ به رقم ۲۹/۶۹ کاهش یافته است.

در ادامه از سال ۱۳۷۸ روندصعودی ملایمی دررابطه مبادله مشاهده شده ورابطه مبادله خالص به عدد ۱۷۷ در سال ۱۳۸۵ رسیده است.

در این بازه زمانی بیشترین مقداررابطه مبادله مربوط به سال۱۳۵۸ وبرابر با ۹۷/۲۸۸ و کمترین مقدارآن مربوط به سال فصل زمستان ۱۳۹۹ است که مقدار ریالی آن به ۱۷ رسیده است.

رابطه مبادله در کف ده ساله؛ دلایل و پیامدها

این رابطه در زمستان ۹۹ طی آخرین اطلاع مرکز آمار د ربخش ریالی برابر با ۱۷ و در بخش دلاری معادل با ۱۵ واحد بوده است. به کمترین سطح خود در ۱۵ سال اخیر دست پیدا کرده است. این اتفاق معلول چند عامل مهم است:

در سال ۸۵ به دلیل شروع شوک نفتی مثبت و افزایش قیمت نفت و همچنین فروش نفت بسیار بالا بصورت روزانه چهار میلیون بشکه نفت بوده است.

تحریم های آمریکا و قدرت های جهانی به حدی نبوده است که از فروش نفت و بازگشت مبلغ دلاری آن به کشور جلوگیری کند. اما در سال های اخیر به دلیل افزایش تحریم ها، تحریم بانک مرکزی، عدم توانایی دولت در برگرداندن دلارهای نفتی، کاهش شدید قیمت جهانی نفت و کاهش حجم صادرات نفتی ایران باعث نزول بسیار زیاد رابطه مبادله ایران شده است.

اما پیامدها:

به طور کلی تحقیق ها و مطالعات نشان می دهد اگر رشد اقتصادی منجر به کاهش در رابطه مبادله شود این اثر قیمتی منافع حاص از رشد اقتصادی در کشور را خنثی می کند.

در همین رابطه کمترین میزان رابطه مبادله در این موعد می تواند بر قدرت خرید و تورم ایرانیان اثر گذار باشد. به عبارت دیگر این کاهش قدرت خرید خارجی خود باعث افزایش تورم مصرف کننده در داخل خواهد شد زیرا به ازای صادرات کالاها واردات مواد اولیه کمتری در کشور شکل خواهد گرفت که البته هزینه این ورادات نیز سرعت رشد بیشتری داشته و متاثر بر کالای مصرف کننده در دو بخش خوراکی و غیر خوراکی خواهد بود.

منبع: اکوایران