دعوای دو سر باخت اروپا و روسیه در بن‌بست گازی
در پی حمله روسیه به اوکراین، اگر پوتین به تهدید خود برای قطع عرضه گاز به کشورهای غیردوستی که به روبل پول پرداخت نمی‌کنند، عمل کند، اروپا و روسیه هر دو به شدت متضرر خواهند شد.
حتی در اوج جنگ سرد، مسکو هرگز گاز را به روی اروپا قطع نکرد اما روز پنج شنبه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه فرمانی را امضا کرد و به خریداران خارجی دستور داد از اول آوریل پول گاز را به روبل پرداخت کنند در غیر این صورت با عدم دریافت گاز روسیه روبرو خواهند شد.
پایتخت‌های اروپایی روز جمعه این اولتیماتوم را رد کردند و دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین اعلام کرد این فرمان تا اواخر ماه جاری روی تسویه پول قراردادها تاثیر نخواهد گذاشت.
اگر چه تهدید کمبود گاز پس از اوج تقاضای فصل زمستان اروپا پیش می‌آید، اروپا ممکن است آسیب شدیدی ببیند زیرا کسب و کارها و مصرف کنندگان عادی همچنان با هزینه‌های بالای انرژی دست و پنجه نرم می کنند و مسکو هم ممکن است یکی از منابع اصلی درآمدش را از دست دهد.
روسیه سال میلادی گذشته حدود ۱۵۵ میلیارد متر مکعب گاز به اروپا صادر کرد و بیش از یک سوم گاز این منطقه را تامین کرد. بدون گاز روسیه، اروپا ناچار خواهد شد گاز بیشتری در بازار معاملات نقدی خریداری کند که در حال حاضر قیمتهای آن حدود ۵۰۰ درصد افزایش در مقایسه با سال گذشته پیدا کرده است.
آلمان و اتریش که هر دو وابستگی زیادی به گاز روسیه دارند، طرح‌های اضطراری را فعال کرده‌اند که شامل سهمیه‌بندی گاز در صورت لزوم است. سایر کشورهای اروپایی هم تمهیداتی را در نظر گرفته‌اند.
دیمیتری پولیوی، تحلیلگر شرکت روسی لوکو اینوست در این باره گفت: عدم تمایل خریداران به قبول دستور پوتین، ریسک تعلیق صادرات را به همراه دارد. هر دوی خریداران و گازپروم در نتیجه ضرر خواهند کرد.
کشورهای اروپایی برای دریافت گاز طبیعی مایع (LNG) از قطر یا آمریکا باید با آسیا و حتی بین خودشان برای دریافت گاز از خطوط لوله دیگری مانند نروژ و الجزایر رقابت کنند.
صادرکنندگان LNG آمریکا به عنوان برندگان بزرگ بحران تامین گاز اروپا ظاهر شده‌اند در حالی که نروژ هم سود برده است.
یونان روز جمعه اعلام کرد اگر گاز کافی در بازار جهانی موجود باشد، در صورت متوقف شدن جریان گاز روسیه می‌تواند از مشکلات تامین گاز اجتناب کند.
آمریکا هفته گذشته اعلام کرد برای تامین ۱۵ میلیارد متر مکعب LNG برای اتحادیه اروپا در سال میلادی جاری تلاش خواهد کرد، اما این میزان نمی‌تواند به طور کامل جای گازی که روسیه از طریق خطوط لوله به اروپا صادر می‌کرد را بگیرد.
علاوه بر تلاش برای دریافت گاز از بازار جهانی، کشورهای اروپایی متعدد اعلام کرده‌اند ناچار خواهند بود از زغال سنگ بیشتری استفاده کنند و احتمالا عمر نیروگاه‌های هسته‌ای را طولانی کرده و تولید تجدیدپذیرها را افزایش دهند.
نوربرت روکر از بانک سوئیسی خصوصی جولیوس بائر گفت: اختلال جریان گاز طبیعی روسیه به سمت اروپا یک ریسک جدی مانده است. اروپا گزینه‌های بیشتری برای تامین جایگزین دارد و اکنون که تقاضای فصلی در ماه‌های آینده کاهش پیدا می کند، ریسک تمام شدن گاز در سال میلادی جاری وجود ندارد. اما این ریسک با نزدیک شدن به ماه‌های زمستان که مصرف گاز معمولا بالا می رود، افزایش پیدا می‌کند.
به گفته کاتریانا فیلیپنکو، تحلیلگر ارشد شرکت وود مک کنزی، گاز در مخازن ذخیره سازی اروپا ممکن است بدون محدود کردن تقاضا، برای بهار و تابستان کافی باشد اما اروپا بدون در نظر گرفتن تمهیدات لازم، ممکن است در حالی وارد زمستان آینده شود که تا پایان اکتبر تنها ۱۰ درصد گاز در مخازنش دارد.
برای جذب LNG بیشتر از مناطق دیگر، قیمت عمده فروشی گاز اروپا باید بالاتر از قیمت پایه LNG بازار آسیا بماند. جهش قیمتهای گاز در حال حاضر به مصرف کنندگان و صنایع آسیب زده و دولت‌های اروپایی میلیاردها یورو برای تدابیری هزینه کرده‌اند تا از مصرف کنندگان در برابر افزایش هزینه های انرژی حمایت کنند.
کادری سیمسون، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا ماه گذشته به نمایندگان پارلمان اتحادیه اروپا گفته بود: ما باید آگاه باشیم که شرکتهایی که قراردادهای بلندمدت با گازپروم امضا کرده‌اند، گاز را با قیمت بسیار پایین‌تری از آنچه در بازار LNG ناچاریم پرداخت کنیم، دریافت می‌کنند. بنابراین خرید از بازار LNG روی قیمتهای انرژی تاثیر خواهد گذاشت.
روسیه برای تامین مالی داخلی، در معرض از دست دادن منبع درآمد مهمی قرار دارد. طبق جدیدترین آمار شرکت گازپروم، درآمد این تولیدکننده گاز از فروش ۱۷۶ میلیارد متر مکعب گاز به اروپا، ترکیه و چین در ۹ ماه نخست سال ۲۰۲۱ به ۲.۵ تریلیون روبل (۳۱ میلیارد دلار) رسید.
به گفته تحلیلگران شرکت SEB Research، برای روسیه تصمیم برای محدود کردن عرضه مانند آن خواهد بود که به پای خود شلیک کند.
اگر مکانیزم پرداختی برای تقویت روبل طراحی شود هم عمر کوتاهی خواهد داشت. بانک مرکزی روسیه پیش از حمله نظامی به اوکراین ملزم کرده بود ۸۰ درصد از ارز خارجی حاصل از فروش گاز به روبل تبدیل شود. اکنون باید همه این ارز را به روبل تبدیل کند.
به گفته تحلیلگران موسسه فیچ، این اقدام روسیه را از دسترسی به منبع مهم ارز خارجی آن هم در شرایط تحریمهایی که دسترسی بانک مرکزی روسیه به ذخایر ارزی خارجی خود را به شدت محدود کرده‌اند، محروم می کند.
خریداران اروپایی مکررا اعلام کرده‌اند که این اقدام نقض قرارداد محسوب می‌شود. گازپروم ممکن است با شکایت در دادگاه‌های حل اختلاف روبرو شود و مجبور شود در آینده جریمه های سنگینی پرداخت کند.
مسئله دیگر این است که روسیه با گازی که معمولا به اروپا صادر می کند چه خواهد کرد. رئیس پارلمان روسیه هفته گذشته گفته بود مسکو می‌تواند این گاز را به بازارهای آسیایی ارسال کند.
با این حال هیچ خط لوله‌ای نیست که به روسیه اجازه دهد گازی که به اروپا می‌فروخت را به آسیا ارسال کند. خط لوله از روسیه به چین گاز را از میادینی ارسال می کند که گاز اروپا را تامین نمی‌کنند و هیچ نقطه اتصالی برای تعییر مسیر جریان گاز روسیه وجود ندارد.
بازارهای آسیایی هم ممکن است تمایل چندانی برای خرید بیشتر نداشته باشند. در عوض روسیه ممکن است ناچار شود گاز را به مخازن ذخیره سازی داخلی بفرستد که گنجایش حدود ۷۲ میلیارد متر مکعب را دارند. مخازن ذخیره سازی گازپروم در آلمان هم ۹ میلیارد متر مکعب ظرفیت دارند.
گازپروم انتظار دارد تقاضا برای گاز داخلی از ۲۳۸ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۲۰ به ۲۶۰ میلیارد متر مکعب تا سال ۲۰۲۶ افزایش پیدا کند و برنامه‌ای برای توسعه مخازن ذخیره سازی ندارد.
بر اساس گزارش رویترز، به گفته تحلیلگران، اما در کوتاه مدت اگر گاز اروپایی به مخازن فعلی هدایت شوند، در مدت سه تا چهار ماه به طور کامل پر خواهند شد و در این صورت بخشی از تولید گاز باید متوقف شود که به رشد بلندمدت آسیب خواهد زد.
منبع: ایسنا
