خودروهای وارداتی مکان جدید فعالیت مافیا؟

آنطور که رئیس کمیسیون صنایع مجلس اعلام کرده است، از دو هفته آینده تا عید نوروز تعداد صدهزار خودروی خریداری شده از شرکت‌های خودروساز خارجی به کشور وارد می‌شوند و بر اساس تصمیماتی که در این رابطه اتخاذ شده، قرار است این خودروها در بورس کالا به فروش برسند. بررسی جمیع نظرات و گفت‌وگوهای مقام‌های مسئول در این حوزه اعم از دولت، مجلس و شرکت‌های واردکننده مانند ایران خودرو حکایت از چند نکته مهم دارد که در این نوشتار به اختصار به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

نکته اول این که خودروهای وارداتی بر اساس مشخصاتی که پیشتر اعلام شده از شرکت‌های مشخصی وارد می‌شود و شرکت‌های واردکننده نیز اغلب از شرکت‌های خودروساز داخلی هستند که خودروهایی با قیمت زیر ده هزار دلار را وارد خواهند کرد. بر این اساس خودروهای وارداتی به محض ورود در تابلوی فرعی بورس کالا پذیرش و مورد معامله قرار خواهند گرفت. واردات خودرو از بین خودروهایی با برندهای کره‌ای، ژاپنی و اروپایی انجام می‌شود؛ خودروهایی مانند هیوندا اکسنت، هیوندای ۱۰، میتسوبیشی میراژ، چانگان سی اس ۳۵، ام جی ۳ و ام جی ۶، سیتروئن C ۳ و محصولی از شرکت فولکس واگن (سئات) در زمره مدل خودروهایی است که قرار است به کشور وارد شوند که این خودروها در محدوده قیمت حدود ۱۰ هزار یورو قرار دارند.
نکته دیگر آن که قیمت خودروهای وارداتی بر مبنای عرضه و تقاضا مشخص خواهد شد و در فضایی شفاف و بر مبنای قواعد بورس خواهد بود. به این ترتیب قیمت پایه بر اساس قیمت خرید، قیمت روز ارز، حقوق و عوارض و… تعیین و در جریان معاملات و بر اساس میزان رقابت حاکم بر معاملات در بورس قیمت نهایی آن مشخص خواهد شد.
سومین موضوع آن که همانگونه که رئیس کمیسیون صنایع مجلس گفته است، دولت از طریق عرضه خودرو در تابلوی بورس کالا مانع از سودهای غیرعرفی برای خودروهای وارداتی می‌شود و اگر جایی سودی بزرگ در نتیجه رقابت ایجاد شد، دولت این سود را از خودروساز دریافت و در زنجیره خودرو به کار خواهد گرفت. البته مشخص نیست مکانیسم این اقدام دولت به چه صورتی است، اما امیدواریم این موضوع به تبانی دولت و شرکت عرضه‌کننده برای افزایش قیمت خودروهای وارداتی منجر نشود.
نکته چهارم که کارشناسان بر آن تاکید دارند، تاثیر قابل توجه عرضه خودروهای وارداتی بر معاملات در بورس کالاست. خودرو در بورس کالا محصولی سنگین محسوب می‌شود و همانطور که معاملات محصولاتی مانند فولاد و یا پتروشیمی و سیمان به عنوان معاملات سنگین، حجم گردش نقدینگی را افزایش می‌دهند، خودرو نیز به تقویت گردش مالی در این بازار منجر می‌شود که این موضوع تقویت عرضه ابزارهای مالی با پشتوانه کالاها را تقویت خواهد کرد. به عنوان مثال، عرضه اوراق گواهی مبتنی بر خودرو اعم از وارداتی و داخلی شاید برای اولین بار در دنیا صورت خواهد گرفت که با پشتوانه مالی قابل توجه این بازار همراه است.
پنجمین موضوع مهم تعیین قیمت‌های پایه است. طبق مصوبه هیأت وزیران، کارگروهی با مسئولیت وزارت صمت و عضویت وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه موظف است نرخ سود بازرگانی خودروهای وارداتی را بر حسب ارزش تعیین کند. همچنین نرخ سود که مابه‌التفاوت قیمت پایه با قیمت پایانی در بورس کالاست، باید عادلانه باشد. از سویی اعلام شده که سقف منابع ارزی برای واردات خودرو به جز سرمایه‌گذاری خارجی، حداکثر معادل یک میلیارد یورو است.
مساله بعد اما تردید کارشناسان درباره اثرگذاری عرضه در بورس روی بازار خودرو است. به عقیده آنها هر مدلی از عرضه خودرو زمانی می‌تواند به تعادل در بازار منجر شود که در مسیر هدف توازن بخشی در بازار، عرضه شود. بر این مبنا زمانی که دولت وظیفه وارد کردن خودرو را بر عهده شرکت‌های خودروساز قرار می‌دهد، طبیعتا انتظار می‌رود هر نوع دلالی و سودجویی کنار رفته و هدف اصلی، تامین نیاز داخل باشد. با این حال به نظر نمی‌رسد این هدف مدنظر دست اندرکاران واردات خودرو باشد، چراکه بر اساس برآوردهای اولیه از عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا، پیش‌بینی می‌شود این خودروها تقریبا ۶۰ درصد بیش از قیمت‌های خرید عرضه شوند و اگرچه حتی با این قیمت، خودرو از قیمت‌های فعلی بازار پایین‌تر است، اما این بدان معنا نیست که مکانیسم عرضه بر مبنای تعادل بازار پیش رفته است و بیش از آن به نظر می‌رسد سوداگری در میان باشد.
نکته نهایی آن است که عرضه خودروی وارداتی در بورس کالا احتمالا فعالیت‌های بیشتر مافیای داخلی را تحریک خواهد کرد. طبق یک قاعده ساده اقتصادی باید منتظر آربیتراژ در بین مدل‌های خودرویی داخلی و خارجی باشیم. زمانی که قیمت یک خودروی خارجی مانند هیوندای اکسنت از قیمت یک خودروی چینی پایین‌تر باشد، طبیعتا شاهد تغییر جهت در بازار خواهیم بود که این امر یا باید به سنگ‌اندازی در مسیر خرید خودروهای وارداتی از طریق مافیا منجر شود و یا پای مافیا را به خودروهای وارداتی و سوداندوزی‌های بالا از طریق این خودروها باز کند.

حمزه بهادیوند چگینی
منبع هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۷۲