بحران بزرگ در کمین پتروشیمی ایران

در تمام یک دهه گذشته که درآمد ایران از فروش نفت تحت فشار تحریم‌ها به شدت کاهش یافته بود صنعت پتروشیمی با تزریق ارز به کشور به کمک اقتصاد ایران آمده بود. اما حالا تهدیدهایی در کمین این بازوی اقتصاد تحریم‌زده ایران نشسته به طوریکه ممکن است ظرف چند سال آینده نتواند حتی نیاز داخل را تامین کند چه برسد به اینکه برای کشور درآمدی به همراه داشته باشد.

فعالیت پتروشیمی در ایران از سال ۴۲ با بهره برداری از واحد تولید کود شیمیایی مجتمع پتروشیمی شیراز آغاز شد. در حال حاضر تعداد مجتمع‌های پتروشیمی فعال در کشور به ۶۸ مجتمع با ظرفیت اسمی ۹۰ میلیون تن در سال می‌رسد. سال گذشته صادرکنندگان محصولات پتروشیمی بیش از ۱۲ میلیارد دلار در سامانه نیما ارز تزریق کردند که این رقم معادل ۶۰ درصد درآمد ایران از فروش نفت بوده است.

البته برنامه‌ها برای ادامه توسعه این صنعت ادامه دارد و همین حالا ۶۹ طرح پتروشیمی دیگر در دست احداث است که به ادعای مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ظرفیت اسمی تولید صنعت پتروشیمی ایران را ظرف ۱۰ سال آینده به ۲۰۰ میلیون تن در سال یعنی بیش از دو برابر مقدار کنونی خواهند رساند.

با این حال یک بحران بزرگ پیش روی توسعه صنعت پتروشیمی ایران قرار دارد که نه تنها می‌تواند ترمز رشد آن را بکشد بلکه ممکن است همین مجتمع‌های کنونی را هم از تولید باز دارد و این سد بزرگ چیزی نیست جز کمبود گاز که اخیرا از مقامات دولتی و نمایندگان مجلس گرفته تا کارشناسان در خصوص آن هشدار داده‌اند و علاوه بر صنعت پتروشیمی همه صنایع ایران را تهدید می‌کند.

صنعت در ایران گاز محور توسعه یافته و حدود ۸۰ درصد از انرژی مورد نیاز این بخش از گاز تامین می‌شود. به تبع آن صنعت پتروشیمی هم به شدت وابسته به گاز است و به طور متوسط روزانه بیش از ۸۰ میلیون مترمکعب گاز به شکل سوخت و خوراک در پتروشیمی‌ها صرف می‌شود که سهم بیش از ۱۳ درصدی از گاز مصرفی کشور دارد.

اما ایران با وجود اینکه سومین تولیدکننده بزرگ و دومین دارنده ذخایر گازی جهان است، به شدت با کمبود گاز مواجه است؛ از این رو غالبا زمستان‌ها که مصرف بخش خانگی افزایش می‌یابد، گازرسانی به صنایع از جمله واحدهای پتروشیمی کم می‌شود. همین کمبود گاز یا همان خوراک موجب شده حدود نیمی از ظرفیت ۹۰ میلیون تنی این صنعت خالی بماند و سالانه تنها حدود ۴۷ میلیون تن به واحدهای پتروشیمی خوراک برسد.

مشکل اصلی گاز در کشور عدم مدیریت صحیح در سمت مصرف است به طوریکه گاز علاوه بر صنعت تامین کننده اصلی انرژی در بخش خانگی و همچنین نیروگاه‌ها هم است و این دو بخش در مجموع بیش از ۵۳ درصد گاز تولیدی کشور را مصرف می‌کنند.

اما آنچه که نگرانی‌ها را افزایش داده این است که در شرایطی که رشد مصرف گاز ادامه دارد، در سمت تولید نه تنها نمی‌توان انتظار رشد چندانی به خصوص در شرایط تحریم داشت بلکه افت تولید از بزرگترین میدان گازی کشور یعنی پارس جنوبی آغاز شده است به طوریکه سالانه به اندازه یک فاز از تولید این میدان کاسته خواهد شد.

از این رو درصورتی که چاره‌ای اندیشیده نشود که مصرف گاز کنترل و سطح تولید حداقل حفظ شود، به زودی کشور با بحران بزرگ گازی مواجه خواهد شد، بحرانی که اول از همه گریبان صنعت و مجتمع‌های پتروشیمی را خواهد گرفت. به طوریکه نه تنها ممکن است که مجتمع‌های در دست احداث به بهزه‌برداری نرسند بلکه تخصیص خوراک به همین مجتمع‌های کنونی هم کاهش یافته و ظرفیت خالی در صنعت پتروشیمی سال به سال بیشتر شود.

منبع: فردای اقتصاد